Cách nào ngăn ngừa suy giảm nhận thức?

Ngăn ngừa suy giảm nhận thức có thể được thực hiện ở những trường hợp mới mắc hoặc mức độ nhẹ. Người bệnh có thể thực hiện hoạt động thể chất, bỏ thuốc lá, xây dựng chế độ ăn lành mạnh… để cải thiện và ngăn bệnh phát triển. Nội dung chi tiết của phương pháp này sẽ được trình bày trong bài viết dưới đây.

Suy giảm nhận thức có thể ngăn ngừa được không?

Tình trạng suy giảm nhận thức sẽ khiến cho người bệnh gặp khá nhiều khó khăn trong việc ghi nhớ, học tập những kiến thức mới, tập trung hoặc khó có thể đưa ra quyết định đối với công việc và cuộc sống. Suy giảm nhận thức được chia thành mức độ nhẹ và mức độ nặng. Suy giảm nhận thức có thể xuất hiện rồi tự biến mất. Ở mức độ suy giảm nhận thức nhẹ, người bệnh có thể nhận thấy những thay đổi trong sinh hoạt hàng ngày và hoàn toàn có thể áp dụng các biện pháp để cải thiện cũng như ngăn ngừa bệnh. Còn với những người mắc suy giảm nhận thức nặng có thể kèm theo một số bệnh lý chẳng hạn như nhiễm trùng kèm với sốt, phát ban, buồn nôn, đau đầu, cứng cổ, co giật, hoặc rối loạn chuyển hóa như đau bụng, mệt mỏi, yếu cơ, buồn nôn…

Theo thống cáo của Tổ chức Y tế thế giới có 50 triệu người mắc chứng sa sút trí tuệ và mỗi năm có khoảng 10 triệu ca mắc mới. Mặc dù số lượng mắc bệnh gia tăng, nhưng tình trạng này có thể điều trị nếu phát hiện sớm. Người bệnh có thể thực hiện thay đổi chế độ sinh hoạt, quan tâm đến giấc ngủ, thời gian nghỉ ngơi… Với trường hợp bệnh nặng có thể cần một phác đồ điều trị sớm để cải thiện và ngăn ngừa suy giảm nhận thức tiến triển. 

Cách ngăn ngừa suy giảm nhận thức hiệu quả

Một số cách ngăn ngừa suy giảm nhận thức:

Hoạt động thể chất

Hoạt động thể chất, tập thể dục thường xuyên được nghiên cứu có tác dụng làm giảm nguy cơ suy giảm nhận thức, đồng thời ngăn ngừa bệnh Alzheimer, chứng mất trí nhớ mạch máu và các chứng mất trí nhớ khác. Theo nhận định các chuyên gia khi đánh giá hệ thống kiểm tra tác động của các bài tập thể dục cho thấy hoạt động thể chất có tác dụng nhỏ nhưng có lợi đối với chức năng nhận thức. Dựa trên những phát hiện này, các chuyên gia khuyến nghị thường xuyên hoạt động thể chất để giảm nguy cơ suy giảm nhận thức.

Hoạt động thể chất bao gồm các môn thể thao và các bài tập có kế hoạch như đi bộ, đạp xe và làm việc nhà. Đối với người lớn từ 65 tuổi trở lên, chuyên gia khuyến nghị nên hoạt động thể chất aerobic cường độ vừa phải từ 150 phút trở lên mỗi tuần hoặc 75 phút hoạt động thể chất aerobic cường độ mạnh mỗi tuần.

Bỏ hút thuốc lá

Hút thuốc lá có liên quan đến những nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm ung thư, bệnh tim mạch, hen suyễn và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, không dừng lại ở đó chúng cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng suy giảm nhận thức. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những người hút thuốc cũng có nguy cơ mắc tất cả các loại chứng mất trí nhớ cao hơn và nguy cơ mắc bệnh Alzheimer tăng tới 79%. Các chuyên gia khuyến nghị nên có các biện pháp can thiệp để bỏ thuốc lá vì chúng có thể làm giảm nguy cơ suy giảm nhận thức và chứng mất trí nhớ.

Các biện pháp can thiệp hành vi giúp ngăn ngừa suy giảm nhận thức bao gồm tư vấn, phương pháp tiếp cận dựa trên chánh niệm, liệu pháp hành vi nhận thức, quản lý tình huống dự phòng và những biện pháp khác. Các liệu pháp điều trị bằng thuốc bao gồm liệu pháp thay thế nicotin, bupropion và varenicline. Sự kết hợp của cả hai phương pháp tiếp cận hành vi và dược lý đã được báo cáo là hiệu quả nhất.

Dinh dưỡng và chế độ ăn uống

Các nghiên cứu cho thấy rằng, chế độ ăn uống lành mạnh có liên quan đến khối lượng não lớn hơn và hiệu suất nhận thức tốt hơn, từ đó giúp ngăn ngừa suy giảm nhận thức. Có nhiều loại chế độ ăn kiêng khác nhau, chẳng hạn chế độ ăn Địa Trung Hải. Mặc dù bằng chứng từ các thử nghiệm lâm sàng còn hạn chế và không nhất quán, nhưng những khuyến nghị một chế độ ăn uống cân bằng lành mạnh cho tất cả người lớn giảm nguy cơ suy giảm nhận thức và chứng mất trí nhớ. Tuy nhiên, một số nghiên cứu lại không khuyến nghị dùng các chất bổ sung như vitamin B, vitamin E, axit béo không bão hòa đa và vitamin đa phức hợp, vì những chất bổ sung này không mang lại lợi ích gì cho những đối tượng không bị thiếu hụt chất dinh dưỡng.

Một chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm trái cây và rau quả, các loại đậu, quả hạch và ngũ cốc nguyên hạt, với ít hơn 10% tổng lượng calo nạp vào từ đường tự do, ít hơn 30% tổng lượng calo nạp vào từ đường tự do, chất béo và ít hơn 5g muối. 

Chế độ ăn Địa Trung Hải bao gồm nhiều trái cây, rau, khoai tây, ngũ cốc nguyên hạt, cá, thịt gia cầm, các loại đậu, quả hạch, rượu ở mức độ thấp đến trung bình và chất béo không bão hòa đơn (ví dụ: dầu ô liu), đồng thời hạn chế thịt đỏ và chất béo đầy đủ, sản phẩm bơ sữa

Giảm chứng rối loạn do sử dụng rượu

Đã có những bằng chứng nhất quán về việc tiêu thụ quá nhiều rượu, cũng là yếu tố nguy cơ đáng kể gây ra chứng mất trí nhớ và não suy giảm nhận thức. Vì vậy, cần có các biện pháp can thiệp để ngừng uống rượu.

Các biện pháp can thiệp cho chứng rối loạn sử dụng rượu bao gồm các liệu pháp hành vi/tâm lý và điều trị bằng thuốc. Hoặc có thể áp dụng các biện pháp can thiệp bằng thuốc bao gồm các loại thuốc điều trị các triệu chứng cai nghiện hoặc ngăn ngừa tái phát,….

Can thiệp nhận thức

Học tập suốt đời có liên quan đến sức khỏe nhận thức và mức độ hoạt động nhận thức cao hơn. Ở giai đoạn giữa hoặc cuối đời có liên quan đến việc khởi phát muộn tình trạng suy giảm nhận thức. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, các loại hình rèn luyện trí não làm giảm nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ tới 29%.

Hoạt động xã hội

Sự cô lập với xã hội là yếu tố nguy cơ không chỉ đối với chứng mất trí nhớ mà còn đối với chứng tăng huyết áp, bệnh tim mạch vành và trầm cảm. Sự tham gia xã hội thấp, ít tiếp xúc xã hội và cô đơn nhiều hơn đều có liên quan đến việc tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.

Quản lý cân nặng

Các nghiên cứu quan sát đã báo cáo rằng những người béo phì ở tuổi trung niên có nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ cao hơn so với những người có trọng lượng cơ thể khỏe mạnh. Thừa cân hoặc béo phì cũng liên quan đến một số tình trạng bệnh lý, bao gồm bệnh tiểu đường loại 2, ung thư và bệnh tim mạch. Dựa trên đánh giá hệ thống cho thấy rằng, các biện pháp can thiệp lối sống nhằm giảm cân có thể cải thiện một số chức năng nhận thức, chẳng hạn như sự chú ý, trí nhớ và ngôn ngữ.

Những người thừa cân và béo phì được khuyến nghị: 

• Ăn một chế độ ăn uống cân bằng lành mạnh
• Ăn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp (đậu, đậu lăng, yến mạch và trái cây không đường) làm nguồn cung cấp carbohydrate
• Giảm hành vi ít vận động, đồng thời tăng cường hoạt động thể chất.

Các biện pháp can thiệp lối sống bao gồm cả chế độ ăn uống và hoạt động thể chất đã được báo cáo là mang lại kết quả tốt nhất giúp cải thiện tình trạng sa sút trí tuệ

Các điểm cần lưu ý ngăn ngừa suy giảm nhận thức

• Trong trường hợp não suy giảm nhận thức ở mức độ nhẹ người bệnh có thể áp dụng các cách nêu trên để cải thiện và ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh. Tuy nhiên những bệnh nhân não suy giảm nhận thức ở mức độ nặng cần có phác đồ điều trị. Thuốc và liệu pháp có thể áp dụng điều trị suy giảm nhận thức như: thuốc cholinesterase kết hợp với massage, nghe nhạc, thưởng thức các tác phẩm nghệ thuật…
• Quan tâm đến chất lượng giấc ngủ. Đây là khoảng thời gian cơ thể được nghỉ ngơi và hồi phục sau một ngày dài mệt nhọc. Bạn nên ngủ từ 7 đến 8 giờ mỗi đêm, và cần chú ý đến môi trường ngủ yên tĩnh, thoáng mát.
• Nên có thêm thời gian ngủ trưa, nhưng chỉ áp dụng giấc ngủ ngắn, giúp cơ thể được nghỉ ngơi ngắn đoạn để tiếp tục công việc một nửa ngày còn lại. 

Ngăn ngừa suy giảm nhận thức có thể được thực hiện với những trường hợp mới phát hiện hoặc suy giảm ở mức độ nhẹ. Bạn có thể áp dụng thay đổi lối sống, chế độ ăn, tham gia hoạt động giao tiếp, …để ngăn ngừa tình trạng sa sút trí tuệ. Tuy nhiên với những trường hợp sa sút trí tuệ ở mức độ nặng cần được điều trị bằng thuốc và trị liệu theo chỉ định của bác sĩ. 

Tài liệu tham khảo: alzdiscovery.org, health.umms.org, health.harvard.edu, nia.nih.gov