Vì sao bạn giảm trí nhớ sau Covid và cách nào khắc phục?

Đại dịch Covid-19 là nỗi ám ảnh kinh hoàng của cả thế giới khi Covid-19 không chỉ gây ra tỷ lệ tử vong cao mà chúng còn để lại những hệ lụy đến sức khỏe của người còn sống, trong đó có tình trạng suy giảm trí nhớ. Vậy nguyên nhân nào khiến bạn bị giảm trí nhớ sau Covid?

Vì sao hậu Covid dễ gây suy giảm trí nhớ?

Hậu Covid-19 là chủ đề đang được rất nhiều người quan tâm vì tình trạng này gây ra rất nhiều triệu chứng ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Hậu covid bạn có thể cảm thấy khó thở, ho kéo dài, mệt mỏi, rối loạn tiêu hoá, rụng tóc, hồi hộp đánh trống ngực và rất nhiều triệu chứng khác. Đặc biệt giảm trí nhớ do Covid hay giảm trí nhớ hậu Covid cũng là một tình trạng gây nhiều khó khăn cho đời sống của con người sau nhiễm Covid. Các cơ chế được cho là nguyên nhân gây giảm trí nhớ do Covid bao gồm:

Rối loạn chức năng hệ thần kinh tự trị (ANS)

Các nhà nghiên cứu cho biết những bệnh nhân mắc bệnh Covid kéo dài thường bị rối loạn chức năng hệ thần kinh tự trị. Nói một cách đơn giản, ANS kiểm soát vô số chức năng tự động trong cơ thể, chẳng hạn như huyết áp, nhịp tim và kiểu thở. Hầu hết sự kiểm soát này được thực hiện thông qua sự trao đổi cân bằng, năng động giữa hệ thần kinh giao cảm (SNS) và hệ thần kinh phó giao cảm (PNS). Trong trường hợp bình thường, PNS và SNS phối hợp với nhau để cơ thể bạn có thể phản ứng với những thay đổi của môi trường ngay lập tức.  

Tuy nhiên, Covid kéo dài sẽ phá vỡ sự cân bằng này, gây ra các triệu chứng như không dung nạp khi tập thể dục, đau đầu, thay đổi huyết áp, tiểu không tự chủ, tim đập nhanh, khó thở, sương mù não và các vấn đề về trí nhớ. 

Mặc dù vẫn chưa biết chính xác cách thức rối loạn chức năng ANS ở những người mắc bệnh mất trí nhớ trong thời gian dài, nhưng một số nghiên cứu cho thấy ANS đóng một vai trò quan trọng trong việc củng cố trí nhớ trong khi ngủ và cải thiện trí nhớ làm việc.    

Sự gián đoạn khớp nối thần kinh (NVC)

Trong một bộ não khỏe mạnh, các tế bào thần kinh nhận được nguồn lực cần thiết từ các mạch máu xung quanh. Kết nối này được gọi là khớp nối thần kinh mạch máu (NVC) và dựa trên hệ thống tín hiệu động, trong đó các tế bào thần kinh có thể “ra lệnh” cho những gì chúng cần. 

Tuy nhiên, sau khi bị nhiễm Covid, nhiều khu vực trong não gặp khó khăn trong việc thực hiện các chức năng của mình vì không còn nhận được nguồn lực cần thiết. Điều này được gọi là rối loạn chức năng khớp thần kinh mạch máu. Tùy thuộc vào khu vực nào bị ảnh hưởng, bệnh nhân có thể bị suy giảm thể chất và nhận thức khác nhau. Ví dụ, sự thiếu hụt mạch máu ở vùng hải mã góp phần gây ra chứng hay quên và giảm chức năng điều hành. Bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc xử lý và lấy lại các loại ký ức khác nhau.   

Phản ứng viêm

Khi bệnh nhân nhiễm Covid, cơ thể họ sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch, thu hút các tế bào miễn dịch đến vị trí bị virus tấn công để đối phó với virus xâm nhập. Đây là một phản ứng bình thường đối với hầu hết bệnh nhân, hệ thống miễn dịch sẽ ổn định sau vài ngày. 

Tuy nhiên, phản ứng này có thể vượt quá tầm kiểm soát, dẫn đến phản ứng tăng viêm toàn thân. Có một số bằng chứng cho thấy phản ứng quá mức này có thể là nguyên nhân gây ra các vấn đề về trí nhớ làm việc và trí nhớ tổng hợp ở những bệnh nhân mắc bệnh Covid kéo dài.    

Rối loạn giấc ngủ

Như đã mô tả trước đó, giấc ngủ rất quan trọng cho việc hình thành và củng cố ký ức. Ngủ đủ giấc chất lượng cao giúp tăng cường khả năng chú ý, tập trung, trí nhớ, giải quyết vấn đề, sáng tạo, xử lý cảm xúc và phán đoán.

Đối với một số bệnh nhân, Covid kéo dài gây rối loạn giấc ngủ hoặc mất ngủ từ đó gây ra các vấn đề về trí nhớ. Giấc ngủ kém làm suy yếu khả năng củng cố trí nhớ bằng cách làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ. Các nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng những người bị thiếu ngủ có nhiều khả năng hình thành ký ức sai lệch và có trí nhớ làm việc cũng như không gian hình ảnh kém hơn .     

 Vấn đề về hô hấp 

Khó thở và các vấn đề về hô hấp khác là một số triệu chứng phổ biến nhất của Covid-19. Gần đây, các nhà nghiên cứu nhận ra điều này thực sự ảnh hưởng đến việc mã hóa, thu hồi và hợp nhất bộ nhớ.  

Não ở người chỉ chiếm 2% tổng trọng lượng cơ thể, tuy nhiên, khi nghỉ ngơi, chúng tiêu thụ 20% tổng lượng oxy cơ bản của cơ thể. Nhu cầu oxy cao này khiến não, đặc biệt là vùng hải mã, rất dễ bị thiếu oxy khi Covid-19 gây ảnh hưởng đến phổi làm giảm lượng oxy trong máu.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cho rằng rối loạn chức năng ANS có thể liên quan đến quá trình này. Khi bạn tập trung vào điều gì đó, não của bạn có thể báo hiệu sự gia tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm, dẫn đến nhịp thở tăng lên trong thời gian ngắn. Trong trường hợp bình thường, hệ thần kinh phó giao cảm sẽ đưa nhịp thở trở lại bình thường. Nhưng ở những bệnh nhân mắc bệnh Covid kéo dài, nhánh giao cảm có thể chiếm ưu thế. Cả hoạt động giao cảm tăng lên và hoạt động phó giao cảm giảm đều có liên quan đến hiệu suất kém hơn trong chức năng nhận thức, bao gồm cả trí nhớ và sự chú ý. 

Sử dụng steroid trong điều trị Covid

Việc sử dụng steroid trong điều trị Covid – 19 rất phổ biến, vì có thể làm giảm tỷ lệ tử vong và tỷ lệ mắc bệnh, tuy nhiên chúng cũng có thể gây ra các vấn đề về giảm trí nhớ hậu Covid do liên quan đến nồng độ glucocorticoid.

Nồng độ glucocorticoid tăng cao được cho là có tương quan với việc giảm thể tích hồi hải mã. Vì hồi hải mã là một trong những chất nền giải phẫu thần kinh thiết yếu cho trí nhớ, nên những thay đổi do glucocorticoid gây ra trong cấu trúc và chức năng của vùng hải mã có thể làm gián đoạn các quá trình ghi nhớ phụ thuộc vào nó. 

 Dấu hiệu suy giảm trí nhớ sau Covid?

Suy giảm trí nhớ do Covid là vấn đề được rất nhiều người than phiền sau khi mắc bệnh. Nhiều người gặp một số vấn đề liên quan đến ghi nhớ và khả năng tập trung gây ảnh hưởng đến công việc cũng như chất lượng cuộc sống. Các hiện tượng giảm trí nhớ hậu Covid hay giảm tập trung suy nghĩ là do hội chứng sương mù não (brain fog) gây ra.

Các triệu chứng của sương mù não bao gồm:

• Quên mọi thứ – chẳng hạn như tên, ngày tháng hoặc quên những việc cần làm trong cuộc sống hàng ngày.
• Khó tập trung vào công việc cũng như học tập.
• Khó khăn trong việc ghi nhớ hoặc học những điều mới mẻ.
• Gặp khó khăn trong việc lập kế hoạch hoạt động và giải quyết vấn đề.

Các triệu chứng của sương mù não có thể khiến bạn rất khó chịu. Chúng có thể ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày, hiệu suất học tập ở trường hoặc công việc của bạn. Chúng cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng quản lý tài chính và các hoạt động sinh hoạt hằng ngày. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới cuộc sống mà cả sức khỏe lâu dài của người bệnh.

Cách nào phục hồi trí nhớ sau khi mắc Covid?

Giảm trí nhớ hậu Covid gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến tài chính, công việc học tập và đời sống sinh hoạt của người bệnh. Vì vậy, việc tăng cường trí nhớ sau khi mắc Covid là điều cần thiết. Các cách giúp phục hồi và cải thiện tình trạng giảm trí nhớ do Covid bao gồm:

Tập hít thở

Việc tập hít thở sẽ giúp phổi của bạn giãn nở tốt hơn, tăng cường lượng oxy đưa vào cơ thể và thải bớt khí cặn. Tập hít thở cũng sẽ giúp cải thiện trí nhớ và các triệu chứng sương mù não.

Tăng cường hoạt động thể chất 

Một trong những cách ngăn ngừa mất trí nhớ và các vấn đề nhận thức khác là thông qua hoạt động thể chất. Nhiều nghiên cứu cho thấy tập thể dục có lợi cho não và giúp cải thiện trí nhớ. Ví dụ, một buổi tập thể dục vừa phải kéo dài 15 phút trên xe đạp tại chỗ là đủ để cải thiện hiệu suất nhận thức và trí nhớ. 

Tăng cường tập luyện não bộ

Nhiều nghiên cứu cho thấy các hoạt động nhận thức có thể giúp giữ cho bộ não của bạn khỏe mạnh và hạn chế ảnh hưởng của việc mất trí nhớ. Ví dụ, 15 phút tập luyện trí não ít nhất 5 ngày một tuần có thể cải thiện trí nhớ ngắn hạn, trí nhớ làm việc, khả năng tập trung và giải quyết vấn đề.   

Có rất nhiều hoạt động bạn có thể làm ở nhà, từ trò chơi ô chữ đến học chơi một nhạc cụ. Ngoài ra còn có một số ứng dụng di động dành riêng cho việc rèn luyện trí não của bạn đều là những cách tuyệt vời để tăng cường trí nhớ. 

Chọn chế độ ăn tăng cường trí não

Một chế độ ăn uống lành mạnh không chỉ tốt cho tim mà còn tốt cho não của bạn. Ăn nhiều trái cây, rau, cá, đậu và thịt gia cầm. Tránh các món có đường và chất béo đã qua chế biến. 

• Ăn ít đường hơn: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng chế độ ăn nhiều đường có thể dẫn đến trí nhớ kém và giảm thể tích não, đặc biệt là ở vùng não lưu trữ những ký ức ngắn hạn.
• Hạn chế carbs tinh chế: Tiêu thụ một lượng lớn carbohydrate tinh chế – chẳng hạn như bánh ngọt, gạo trắng và bánh mì trắng – có thể gây hại cho trí nhớ của bạn. Nó có thể làm giảm khả năng nhận thức và dẫn đến trí nhớ làm việc và ngắn hạn  kém hơn.
• Uống đủ nước: Việc bổ sung đủ nước cho cơ thể sẽ tăng cường trao đổi chất, nâng cao sức khoẻ và hỗ trợ tăng cường trí nhớ của bạn.
• Hạn chế bia rượu: Uống quá nhiều đồ uống có cồn có hại cho sức khỏe và còn có thể ảnh hưởng đến trí nhớ của bạn. Uống rượu say có thể dẫn đến các vấn đề về thu hồi trí nhớ và các tình trạng suy giảm trí nhớ khác, rất có thể được giải thích là do rượu gây ra tổn thương cho vùng hải mã, phần não đóng vai trò quan trọng trong trí nhớ. 
• Chọn thực phẩm chống viêm: Ăn một chế độ ăn nhiều thực phẩm chống viêm – chẳng hạn như rau xanh và trái cây – có thể giúp cải thiện trí nhớ của bạn. Những người theo chế độ ăn nhiều trái cây và rau quả có nguy cơ suy giảm nhận thức và mất trí nhớ thấp hơn.   
• Tiêu thụ nhiều axit béo omega-3: Tiêu thụ cá và bổ sung dầu cá có thể cải thiện cả trí nhớ ngắn hạn và trí nhớ làm việc. Các loại cá nước lạnh như cá hồi, cá ngừ, cá bơn, cá hồi, cá thu, cá mòi và cá trích là những nguồn đặc biệt tốt. Nếu bạn không thích cá, có những lựa chọn khác, chẳng hạn như quả óc chó, dầu hạt lanh, bí mùa đông, đậu tây và đậu pinto, rau bina, bông cải xanh và hạt bí ngô.    

Giao lưu thường xuyên

Tương tác xã hội giúp tránh khỏi trầm cảm và căng thẳng, cả hai đều có thể góp phần gây ra các triệu chứng nhận thức. Tìm kiếm cơ hội gặp gỡ những người thân yêu, bạn bè và những người khác – đặc biệt nếu bạn sống một mình. Điều đáng kinh ngạc là chỉ cần 10 phút nói chuyện với người khác cũng đủ để cải thiện trí nhớ.   

Ngủ đủ giấc mỗi ngày

Như đã mô tả trước đó, thiếu ngủ có liên quan đến trí nhớ kém. Để cải thiện giấc ngủ và trí nhớ của bạn, hãy thực hiện cùng một thói quen hàng ngày, ngay cả trong những ngày cuối tuần và ngày lễ. Tránh sử dụng màn hình ít nhất một giờ trước khi đi ngủ, hạn chế dùng caffeine vào buổi sáng (hoặc ngừng sử dụng hoàn toàn. Những điều này đều có thể hỗ trợ mang đến cho bạn một giấc ngủ ngon và sâu hơn mỗi ngày.

Giảm mức độ căng thẳng trong cuộc sống 

Khi bạn căng thẳng, cơ thể sẽ giải phóng các hormone gây căng thẳng như cortisol, có thể làm suy giảm quá trình ghi nhớ của não, đặc biệt là khả năng gợi lại những ký ức dài hạn. Vì thế bạn hãy cố gắng giảm căng thẳng để tránh gây ra những ảnh hưởng tiêu cực cho não bộ.

 Kiểm tra mức độ vitamin của cơ thể

Các vấn đề về trí nhớ có liên quan đến sự thiếu hụt vitamin D, sắt, vitamin B12 và nồng độ hormone tuyến giáp.

Những bệnh nhân có lượng vitamin D thấp gặp các vấn đề về nhận thức và trí nhớ thường xuyên hơn những người có mức vitamin D bình thường. Tình trạng thiếu vitamin D rất phổ biến, đặc biệt là ở những vùng có khí hậu lạnh hơn và ở những bệnh nhân có làn da sẫm màu hơn.   

Mức vitamin B12 thấp có liên quan đến việc giảm hiệu suất trí nhớ và các khiếm khuyết về nhận thức khác. Bạn có thể bị thiếu B12 vì nhiều lý do, chẳng hạn như chế độ ăn uống không đủ chất, tác dụng phụ của thuốc, rối loạn miễn dịch nhất định, chức năng tiêu hóa kém…  

Xác định và điều trị các vấn đề sức khỏe khác

Di chứng sau Covid bao gồm các vấn đề về trí nhớ, có thể trở nên trầm trọng hơn do các vấn đề sức khỏe khác, chẳng hạn như bệnh tim mạch, tiểu đường và mất cân bằng nội tiết tố. Ngoài ra, nhiều loại thuốc kê đơn và không kê đơn cũng có thể ảnh hưởng đến trí nhớ của bạn do tác dụng phụ. Các ví dụ phổ biến bao gồm thuốc trị cảm lạnh, dị ứng, thuốc hỗ trợ giấc ngủ và thuốc chống trầm cảm.     

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu đang khám phá mối quan hệ giữa nhiễm Covid-19 và bệnh Alzheimer. Có thể Covid-19 làm cho các triệu chứng sa sút trí tuệ tiềm ẩn trở nên nổi bật hơn hoặc đẩy nhanh quá trình phát triển chứng sa sút trí tuệ. Hai tình trạng này có chung một số triệu chứng phổ biến, bao gồm mất khứu giác, khó ngủ, các vấn đề về trí nhớ, khó tập trung, sương mù não…   

Suy giảm trí nhớ sau Covid là trình trạng gây ảnh hưởng đến sức khỏe, công việc và cuộc sống của nhiều người. Vì vậy, việc thực hiện các cách giúp cải thiện và phục hồi trí nhớ sau Covid là điều cần thiết để giúp bạn có cuộc sống khỏe mạnh và chất lượng hơn.

Nguồn: cognitivefxusa.com – ncbi.nlm.nih.gov – healthdirect.gov.au