Nhiễm độc xyanua có nguy hiểm không?

Xyanua là một trong những chất độc có thể gây tử vong được nhiều người biết đến hiện nay. Nhiễm chất độc xyanua là kết quả của việc tiếp xúc với nhiều dạng xyanua khác nhau, có trong một số loại khói, khói công nghiệp, thuốc, thực phẩm. Cùng tìm hiểu nhiễm độc xyanua nguy hiểm như thế nào qua bài viết sau đây.

1. Nhiễm chất độc xyanua là gì?

Trước khi tìm hiểu nhiễm chất độc xyanua, chúng ta cùng tìm hiểu xem chất độc xyanua là gì và chúng thường được tìm thấy ở đâu.

Xyanua được giải phóng từ các chất tự nhiên trong một số loại thực phẩm và một số loại cây, bao gồm cả hạt và hạt của một số loại trái cây thông thường. 

Trong sản xuất, xyanua được sử dụng để làm giấy, hàng dệt may và nhựa. Nó có trong các hóa chất dùng để tráng ảnh. Muối xyanua được sử để làm sạch kim loại, loại bỏ vàng khỏi quặng hoặc luyện kim để mạ điện. Khí xyanua được sử dụng để tiêu diệt sâu bọ và động vật gây hại trong tàu thuyền và tòa nhà. Xyanua là một loại hóa chất có tác dụng nhanh, có khả năng gây tử vong, cản trở khả năng sử dụng oxy của cơ thể.

Xyanua có thể là chất khí hoặc chất lỏng không màu, chẳng hạn như hydro xyanua (HCN) hoặc xyanua clorua (CNCl). Xyanua cũng có thể ở dạng tinh thể rắn như kali xyanua (KCN) hoặc natri xyanua (NaCN).

Xyanua đôi khi được mô tả là có mùi “hạnh nhân đắng”, nhưng không phải lúc nào cũng có mùi, và không phải ai cũng có thể phát hiện ra mùi này.

Vậy nhiễm chất độc xyanua là gì? Nhiễm độc xyanua có thể là kết quả của nhiều loại phơi nhiễm, bao gồm cháy nhà, phơi nhiễm công nghiệp, phơi nhiễm y tế như natri nitroprusside và một số loại thực phẩm. Ở một số quốc gia, nguyên nhân phổ biến nhất gây ngộ độc xyanua là cháy nhà. Xyanua cũng được sử dụng trong một số ứng dụng công nghiệp như sản xuất nhựa, cao su, thuốc trừ sâu, nhiếp ảnh và nhiều ngành khác. 

Ngoài ra, một loại thuốc được sử dụng để điều trị tình trạng tăng huyết áp cấp cứu có tên Natri nitroprusside. Thuốc này chứa năm nhóm xyanua trên mỗi phân tử. Ở những bệnh nhân được truyền natri nitroprusside kéo dài, nồng độ xyanua độc hại có thể xuất hiện.

2. Nhiễm độc xyanua có nguy hiểm không? Vì sao?

Nhiễm độc xyanua rất nguy hiểm. Các triệu chứng tiếp xúc với xyanua độc hại có thể xuất hiện trong vòng vài giây đến vài phút sau khi tiếp xúc. Bạn có thể gặp phải: yếu toàn thân, buồn nôn, lú lẫn, đau đầu, khó thở, co giật, mất ý thức, tim ngừng đập.

Mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng của bạn do ngộ độc xyanua phụ thuộc vào: liều lượng, loại xyanua, bạn đã tiếp xúc bao lâu.

Có hai cách trường hợp nhiễm độc xyanua bao gồm cấp tính và mạn tính. Nhiễm độc xyanua cấp tính thường do tiếp xúc lượng lớn, có tác dụng ngay lập tức và thường đe dọa tính mạng. Nhiễm độc xyanua mãn tính là do tiếp xúc với lượng xyanua nhỏ hơn trong thời gian dài.

• Nhiễm độc xyanua cấp tính: Nhiễm độc xyanua cấp tính tương đối hiếm, chủ yếu xảy ra do nuốt nhầm hoặc tiếp xúc không chủ ý hoặc bị đầu độc. Khi nó xảy ra, các triệu chứng đột ngột và nghiêm trọng. Bạn có thể gặp phải: khó thở, co giật, mất ý thức, tim ngừng đập. Nếu bạn nghi ngờ rằng bạn hoặc người thân đang bị nhiễm độc xyanua cấp tính, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp ngay lập tức. Tình trạng này đe dọa tính mạng và có thể gây tử vong nếu không xử trí kịp thời.

• Nhiễm độc xyanua mãn tính: Trong trường hợp bạn tiếp xúc với 20 đến 40 phần triệu (ppm) khí hydro xyanua trong một khoảng thời gian, nhiễm độc xyanua mãn tính có thể xảy ra. Các triệu chứng thường diễn sau một thời gian tiếp xúc, xuất hiện từ từ và mức độ nghiêm trọng tăng dần theo thời gian. Các triệu chứng ban đầu có thể bao gồm: đau đầu, buồn ngủ, buồn nôn, nôn mửa, chóng mặt. Các triệu chứng nguy hiểm bao gồm: đồng tử giãn, da ẩm ướt, hơi thở chậm hơn và nông hơn, mạch yếu hơn và nhanh hơn, co giật. Nếu tình trạng này không được chẩn đoán và điều trị, nó có thể dẫn đến: nhịp tim chậm, không đều, nhiệt độ cơ thể giảm, môi, mặt và tứ chi tái xanh, hôn mê, tử vong.

3. Làm gì khi bị nhiễm độc xyanua? Cách nào thải độc xyanua cho cơ thể?

Bước đầu tiên để điều trị trường hợp nghi ngờ nhiễm độc xyanua là xác định nguồn phơi nhiễm xyanua để giúp bác sĩ xác định phương pháp khử nhiễm thích hợp. 

Trong trường hợp xảy ra hỏa hoạn hoặc sự cố khẩn cấp khác, nhân viên cứu hộ sẽ sử dụng đồ bảo hộ như khẩu trang, tấm che mắt và găng tay để vào khu vực bị nhiễm độc và đưa bạn đến địa điểm an toàn.

Nếu bạn đã nuốt phải xyanua, bạn có thể được cung cấp than hoạt tính để giúp hấp thụ chất độc và đào thải nó ra khỏi cơ thể một cách an toàn.

Việc tiếp xúc với xyanua có thể ảnh hưởng đến lượng oxy hấp thụ khiến bạn khó thở. Vì vậy bác sĩ có thể cho bạn thở 100% oxy qua mặt nạ hoặc ống nội khí quản.

Trong trường hợp nhiễm độc xyanua nghiêm trọng, bác sĩ có thể dùng một trong hai loại thuốc giải độc xyanua bao gồm bộ thuốc giải độc xyanua hoặc hydroxocobalamin (Cyanokit).

• Bộ thuốc giải độc xyanua bao gồm amyl nitrit, natri nitrit và natri thiosulfate. Ba loại thuốc được dùng cùng nhau để giải độc xyanua. Amyl nitrit được dùng qua đường hô hấp trong 15 đến 30 giây, trong khi natri nitrit được tiêm tĩnh mạch trong vòng 3 đến 5 phút. Và tiêm tĩnh mạch Natri thiosulfate được tiến hành trong khoảng 30 phút.
• Trong khi đó, hydroxocobalamin bằng cách liên kết với xyanua để tạo ra vitamin B-12 không độc hại, góp phần giải độc xyanua. Thuốc này trung hòa xyanua với tốc độ đủ chậm để cho phép một loại enzyme gọi là rhodanese tiếp tục giải độc xyanua trong gan.

Như vậy, nhiễm độc xyanua có thể xảy ra trong đời sống hằng ngày cũng như phơi nhiễm trong quá trình lao động và làm việc. Nhiễm chất độc xyanua gây nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ, thậm chí có thể tử vong. Vì vậy, việc đảm bảo an toàn lao động và thường xuyên thải độc cho cơ thể là điều cần thiết.

Tài liệu tham khảo: .cdc.gov, medicalnewstoday.com/, ncbi.nlm.nih.gov, healthline.com