Các nguyên nhân gây mệt mỏi kéo dài

Mệt mỏi mãn tính là một tình trạng phức tạp lâu dài và đôi khi khó chẩn đoán. Hầu hết nguyên nhân gây mệt mỏi kéo dài có thể bắt nguồn từ một hoặc nhiều vấn đề về lối sống, chẳng hạn như thói quen ngủ kém hoặc thiếu tập thể dục, do thuốc gây ra hoặc liên quan đến trầm cảm. 

1. Các nguyên nhân gây mệt mỏi kéo dài

Tất cả chúng ta đều có những ngày cảm thấy mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân. Có lẽ bạn vừa trở về nhà sau một ngày dài làm việc với giấc ngủ ít từ đêm hôm trước và phải thức trắng đêm để hoàn thành nhiều công việc hơn – trong khi phải thức dậy sớm vào ngày hôm sau. Nếu đó là khoảng thời gian bận rộn ở nơi làm việc, có lẽ chu kỳ này có thể kéo dài trong vài ngày. 

Có một số giả thuyết giải thích tại sao tình trạng mệt mỏi mãn tính có thể xảy ra ở một số cá nhân. Dưới đây là 9 nguyên nhân gây mệt mỏi kéo dài thường gặp mà bạn nên chú ý.

1.1. Nhiễm virus và vi khuẩn

Có những trường hợp bị mệt mỏi kéo dài sau khi bị nhiễm virus hoặc vi khuẩn. Một số bệnh nhiễm trùng bị nghi ngờ có thể gây mệt mỏi mãn tính:

• COVID-19
• HIV
• Viêm gan
• Bệnh bạch cầu đơn nhân
• Vi-rút cự bào
• Cúm
• Viêm phổi

Không có mối liên hệ chắc chắn nào giữa các loại vi-rút cụ thể và tình trạng mệt mỏi mãn tính, nhưng các loại vi-rút như vi-rút Epstein-Barr và vi-rút herpes-6 ở người đang bị nghi ngờ.

1.2. Hệ thống miễn dịch yếu

Có những trường hợp người dễ bị mệt mỏi do có hệ thống miễn dịch suy yếu, mặc dù kết quả không thể kết luận liệu đây có phải là nguyên nhân trực tiếp hay không. Có hệ thống miễn dịch yếu hơn còn được gọi là bị suy giảm miễn dịch – điều này có thể khiến ai đó có nguy cơ nhiễm vi-rút và nhiễm vi khuẩn cao hơn.

1.3. Mất cân bằng nội tiết tố

Trong một số trường hợp, mức độ hormone bất thường trong máu có thể là nguyên nhân mệt mỏi kéo dài. Bất thường tại vùng dưới đồi, tuyến yên và tuyến thượng thận có thể dẫn đến tình trạng này. Nhiều nghiên cứu đang được thực hiện để đưa ra kết luận về tầm quan trọng của những kết nối này.

1.4. Viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp, một loại viêm khớp, có đặc điểm là cứng khớp vào buổi sáng, đau khớp và viêm khớp. Cơn đau trải qua có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của một số người, góp phần gây ra mệt mỏi kéo dài. Viêm khớp dạng thấp phải luôn được bác sĩ xem xét và điều trị càng sớm càng tốt vì việc chờ đợi có thể dẫn đến tàn tật.

1.5. Căng thẳng

Chấn thương thời thơ ấu, căng thẳng và/ hoặc bất ổn về cảm xúc có thể khiến một người hình thành và phát triển chứng mệt mỏi kéo dài. Điểm mấu chốt của vấn đề này là do bộ não không có khả năng xử lý và đối phó với những trải nghiệm khó khăn. Căng thẳng và chấn thương có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của một người và nếu trải qua trong thời gian dài có thể là nguyên nhân gây mệt mỏi kéo dài.

1.6. Viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng thường gặp ở những trường hợp cơ thể thường xuyên mệt mỏi. Viêm mũi dị ứng một phản ứng dị ứng gây đau họng, nghẹt mũi, hắt hơi và ngứa mũi. Mạt bụi, nấm mốc, phấn hoa, lông thú cưng và côn trùng như gián (do nước bọt và chất thải của chúng) được cho là thủ phạm gây viêm mũi dị ứng.

Điều đáng chú ý là viêm mũi họng cũng có thể xảy ra do dị ứng thực phẩm, có thể đe dọa tính mạng và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

1.7. Thiếu máu

Nguyên nhân chính khiến bệnh thiếu máu có thể góp phần gây ra mệt mỏi là nồng độ oxy trong máu thấp. Cơ thể phụ thuộc vào dòng oxy liên tục từ các tế bào hồng cầu, nhưng những người bị thiếu máu thiếu đủ tế bào hồng cầu khỏe mạnh để thực hiện điều này.

1.8. Đau xơ cơ

Đau cơ xơ hóa được cho là một trong những nguyên nhân phổ biến hơn của mệt mỏi kéo dài. Đó là một tình trạng có thể gây đau lan rộng khắp cơ thể. Trong một số trường hợp, nó còn khiến người bệnh trở nên nhạy cảm hơn với cơn đau. Đau cơ xơ hóa cũng có thể làm gián đoạn giấc ngủ REM và dẫn đến tình trạng bất ổn kéo dài ở cá nhân, do đó góp phần khiến cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi.

2. Mệt mỏi kéo dài thường cảnh báo điều gì?

Mệt mỏi kéo dài có thể đóng vai trò là dấu hiệu cảnh báo cho nhiều tình trạng bệnh lý tiềm ẩn và các vấn đề sức khỏe. Mặc dù mệt mỏi có thể là một phản ứng bình thường khi gắng sức hoặc thiếu ngủ, nhưng nếu tình trạng này kéo dài trong một thời gian dài mà không có lý do hoặc sự cải thiện rõ ràng thì đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề tiềm ẩn. Dưới đây là một số cảnh báo tiềm ẩn mà tình trạng mệt mỏi kéo dài có thể biểu thị:

Tình trạng bệnh lý: Mệt mỏi có thể là triệu chứng của nhiều tình trạng bệnh lý, bao gồm:

• Thiếu máu: Giảm số lượng hồng cầu hoặc nồng độ huyết sắc tố, dẫn đến giảm khả năng vận chuyển oxy của máu.
• Rối loạn tuyến giáp: Suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém) có thể dẫn đến mệt mỏi, trong khi cường giáp (tuyến giáp hoạt động quá mức) có thể làm tăng tiêu hao năng lượng và kiệt sức sau đó.
• Đau cơ xơ hóa: Một rối loạn mãn tính đặc trưng bởi đau cơ xương lan rộng, mệt mỏi và đau ở các khu vực cụ thể.
• Bệnh tự miễn: Các tình trạng như lupus, viêm khớp dạng thấp và bệnh đa xơ cứng có thể gây ra mệt mỏi mãn tính do hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các mô của chính nó.

Các vấn đề về sức khỏe tâm thần: Mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân có thể liên quan đến các tình trạng sức khỏe tâm thần như:

• Trầm cảm: Cảm giác buồn bã, vô vọng và mất hứng thú dai dẳng có thể dẫn đến mệt mỏi quá mức và thiếu năng lượng.
• Lo lắng: Lo lắng thường xuyên, bồn chồn và căng thẳng có thể góp phần làm kiệt sức về tinh thần và thể chất.
• Căng thẳng: Tiếp xúc kéo dài với mức độ căng thẳng cao có thể làm cạn kiệt năng lượng dự trữ và dẫn đến mệt mỏi mãn tính.
• Rối loạn giấc ngủ: Các vấn đề liên quan đến giấc ngủ có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng và thời gian của giấc ngủ, dẫn đến tình trạng mệt mỏi liên tục. Các tình trạng như mất ngủ, ngưng thở khi ngủ và hội chứng chân không yên có thể làm gián đoạn giấc ngủ và góp phần gây mệt mỏi kéo dài.

Các rối loạn về lối sống: Một số lựa chọn hoặc thói quen trong lối sống có thể góp phần gây ra tình trạng mệt mỏi kéo dài, chẳng hạn như:

• Dinh dưỡng kém: Việc hấp thụ không đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu có thể dẫn đến mức năng lượng thấp và mệt mỏi.
• Lối sống ít vận động: Thiếu hoạt động thể chất có thể góp phần làm yếu cơ và giảm sức chịu đựng, dẫn đến mệt mỏi.
• Tiêu thụ quá nhiều caffeine hoặc rượu: Mặc dù caffeine có thể giúp tăng năng lượng tạm thời, nhưng tiêu thụ quá mức có thể cản trở giấc ngủ và góp phần gây mệt mỏi. Tương tự, uống quá nhiều rượu có thể làm gián đoạn giấc ngủ và dẫn đến mệt mỏi.

Ảnh hưởng của thuốc và phương pháp điều trị: Một số loại thuốc và phương pháp điều trị y tế có thể gây mệt mỏi do tác dụng phụ, bao gồm một số thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng histamin và hóa trị.

Điều quan trọng là phải nhận ra rằng mệt mỏi kéo dài có thể là một triệu chứng phức tạp với nhiều nguyên nhân cơ bản khác nhau. Nếu bạn chưa tìm được nguyên nhân gây mệt mỏi kéo dài của mình và cảm thấy mệt mỏi dai dẳng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, bạn nên tham khảo ý kiến ​​chuyên gia chăm sóc sức khỏe để được đánh giá, chẩn đoán và điều trị thích hợp.

3. Làm gì để dự phòng các nguyên nhân này?

Giờ bạn đã biết các nguyên nhân mệt mỏi kéo dài. Vậy làm gì để phòng ngừa chúng ? Sau đây là những gợi ý cho bạn.

3.1. Chế độ ăn uống để chống mệt mỏi

Hãy xem kỹ chế độ ăn uống của bạn – điều này rất quan trọng nếu bạn muốn có nhiều năng lượng hơn trong cuộc sống hàng ngày. Các đề xuất bao gồm:

• Uống nhiều nước – đôi khi bạn cảm thấy mệt mỏi chỉ vì cơ thể bị mất nước nhẹ. Một ly nước sẽ giúp ích rất nhiều, đặc biệt là sau khi tập thể dục.
• Hãy cẩn thận với caffeine. Cách tốt nhất để làm điều này là dần dần ngừng uống tất cả các loại đồ uống có chứa caffeine trong khoảng thời gian ba tuần. Hãy cố gắng ngừng sử dụng caffeine hoàn toàn trong một tháng để xem liệu bạn có cảm thấy bớt mệt mỏi hơn khi không dùng nó hay không.
• Ăn sáng – thức ăn giúp tăng cường trao đổi chất và cung cấp năng lượng cho cơ thể để đốt cháy. Glucose cung cấp nhiên liệu cho não hoạt động, vì vậy hãy chọn thực phẩm ăn sáng giàu carbohydrate như ngũ cốc hoặc bánh mì nguyên hạt.
• Đừng bỏ bữa – nhịn ăn quá lâu sẽ khiến lượng đường trong máu giảm xuống. Cố gắng ăn thường xuyên để duy trì mức năng lượng của bạn suốt cả ngày.
• Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh – tăng lượng trái cây, rau, thực phẩm nguyên hạt, các sản phẩm từ sữa ít béo và thịt nạc trong chế độ ăn uống của bạn. Giảm lượng thức ăn nhiều chất béo, nhiều đường và nhiều muối.

3.2. Gợi ý giấc ngủ để chống mệt mỏi

Nguyên nhân phổ biến gây mệt mỏi là ngủ không đủ giấc hoặc ngủ kém chất lượng. Các mẹo giúp bạn có chất lượng giấc ngủ tốt hơn bao gồm:

• Ngủ đủ giấc – 2/3 trong số chúng ta gặp vấn đề về giấc ngủ và nhiều người không ngủ đủ giấc cần thiết để tỉnh táo suốt cả ngày. Một số khuyến nghị để có được một giấc ngủ ngon bao gồm: đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, tránh ngủ trưa trong ngày và tắm nước ấm hoặc tắm vòi sen trước khi đi ngủ.
• Hạn chế caffeine – quá nhiều caffeine, đặc biệt là vào buổi tối, có thể gây mất ngủ. Hạn chế đồ uống có chứa caffein ở mức 5 hoặc ít hơn mỗi ngày và tránh những loại đồ uống này sau bữa tối.
• Học cách thư giãn – nguyên nhân phổ biến của chứng mất ngủ là băn khoăn về các vấn đề khi nằm trên giường. Thử nghiệm các kỹ thuật thư giãn khác nhau cho đến khi bạn tìm thấy một hoặc hai kỹ thuật phù hợp với mình – ví dụ: bạn có thể nghĩ về một khung cảnh yên tĩnh, tập trung vào hơi thở hoặc thầm lặp lại một câu thần chú hoặc cụm từ êm dịu.
• Tránh dùng thuốc ngủ – thuốc ngủ không phải là giải pháp lâu dài vì chúng không giải quyết được nguyên nhân gây mất ngủ.

3.3. Gợi ý lối sống để chống mệt mỏi

Các đề xuất bao gồm:

• Đừng hút thuốc – khói thuốc lá có chứa nhiều chất có hại. Có nhiều lý do tại sao những người hút thuốc thường có mức năng lượng thấp hơn những người không hút thuốc. Hút thuốc còn làm suy yếu hệ miễn dịch và giảm nồng độ oxy trong máu.
• Tăng cường hoạt động thể chất – hoạt động thể chất giúp tăng mức năng lượng, trong khi lối sống ít vận động là nguyên nhân gây mệt mỏi. Hoạt động thể chất có nhiều tác dụng tốt cho cơ thể và tinh thần. Một buổi tập thể dục tốt cũng giúp bạn ngủ ngon hơn vào ban đêm. T
• Di chuyển nhiều hơn, ngồi ít hơn – giảm các hành vi ít vận động như xem tivi và sử dụng máy tính, đồng thời bỏ thói quen ngồi lâu.

Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu nguyên nhân gây mệt mỏi kéo dài và từ đó có cách khắc phục hiệu quả.

Tài liệu tham khảo: Betterhealth.vic.gov.au, Mayoclinic.org, Gleneagles.com.sg