Thoái hóa thần kinh là gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Thoái hóa thần kinh là gì? Đây là tình trạng các tế bào thần kinh bị tổn thương hoặc suy giảm chức năng, dẫn đến mất dần khả năng vận động, ghi nhớ và điều khiển các hoạt động cơ thể. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bảo vệ não bộ và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bệnh thoái hóa thần kinh là gì?

Thoái hóa thần kinh là một nhóm bệnh lý tiến triển làm suy giảm chức năng của hệ thần kinh trung ương và ngoại biên, gây ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng vận động và chất lượng cuộc sống. 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các bệnh thoái hóa thần kinh đang gia tăng mạnh do tuổi thọ trung bình tăng và các yếu tố môi trường. Nói một cách dễ hiểu, đây là tình trạng các tế bào thần kinh trong não và tủy sống bị tổn thương, suy yếu hoặc chết dần theo thời gian. Khi các tế bào này không hoạt động bình thường, cơ thể sẽ gặp khó khăn trong việc điều khiển các chức năng như vận động, ghi nhớ, nói chuyện hoặc cảm xúc.

Thoái hóa thần kinh không phải là một bệnh đơn lẻ, mà là nhóm các bệnh lý liên quan đến suy giảm chức năng thần kinh, ví dụ như Alzheimer, Parkinson hay xơ cứng teo cơ. 

Dấu hiệu và triệu chứng của thoái hóa thần kinh

Nhận biết sớm dấu hiệu và triệu chứng của thoái hóa thần kinh là yếu tố then chốt giúp can thiệp kịp thời và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các dấu hiệu bệnh thoái hóa thần kinh gồm:

• Rối loạn trí nhớ và nhận thức: Người bệnh thường quên những sự kiện gần, khó tập trung hoặc gặp khó khăn khi giải quyết vấn đề phức tạp. 
• Khó khăn trong vận động: Cứng cơ, run tay chân, giảm khả năng giữ thăng bằng và phối hợp động tác. Những triệu chứng này thường xuất hiện âm thầm nhưng tiến triển dần theo thời gian.
• Thay đổi tâm trạng và hành vi: Trầm cảm, lo âu, dễ cáu gắt hoặc mất hứng thú với các hoạt động thường ngày là dấu hiệu tâm lý phổ biến.
• Rối loạn giấc ngủ và mệt mỏi: Người bệnh có thể khó ngủ, ngủ không sâu hoặc cảm thấy mệt mỏi kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng tập trung và ghi nhớ.
• Giảm khả năng thực hiện công việc hàng ngày: Khó khăn trong việc nấu nướng, quản lý tài chính hoặc duy trì thói quen sinh hoạt bình thường là những dấu hiệu tiến triển nặng hơn.

Nguyên nhân và cơ chế tiến triển của thoái hóa thần kinh

Việc nắm bắt nguyên nhân và cơ chế tiến triển của bệnh là điều cần thiết, giúp người đọc có cơ sở phòng ngừa và can thiệp kịp thời. Các nguyên nhân gây bệnh có thể là:

• Yếu tố di truyền: Theo một nghiên cứu có tên Genetics of Alzheimer disease in the pre- and post-GWAS era (2010) đột biến gen, liên quan đến bệnh Alzheimer, làm tăng nguy cơ thoái hóa tế bào thần kinh. Người mang gen này có khả năng tích tụ protein bất thường trong não, dẫn đến giảm kết nối giữa các neuron.
• Tuổi tác: Quá trình lão hóa tự nhiên khiến chức năng tế bào thần kinh suy giảm, khả năng tái tạo synapse giảm và hệ thống chống oxy hóa nội sinh yếu đi. Nguy cơ mắc các bệnh thoái hóa thần kinh tăng đáng kể sau tuổi 60.
• Tích tụ protein bất thường: Nghiên cứu có tên The beta‑amyloid cascade hypothesis: a sequence of events leading to neurodegeneration in Alzheimer’s disease (2004) chỉ ra rằng các protein như beta-amyloid trong não có thể tích tụ, hình thành mảng và sợi thần kinh, làm gián đoạn dẫn truyền tín hiệu và gây chết tế bào thần kinh.
• Tổn thương mạch máu và viêm mãn tính: Thiếu máu não, viêm thần kinh kéo dài và stress oxy hóa làm tăng nguy cơ thoái hóa tế bào thần kinh, gây suy giảm chức năng vận động và nhận thức.
• Yếu tố môi trường và lối sống: Ô nhiễm, chế độ ăn thiếu dinh dưỡng, thiếu vận động, hút thuốc và căng thẳng kéo dài góp phần thúc đẩy tiến triển bệnh.

Thực phẩm và dưỡng chất hỗ trợ bảo vệ thần kinh

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ hệ thần kinh. Một số dưỡng chất nổi bật giúp hỗ trợ bảo vệ thần kinh mà bạn nên sử dụng mỗi ngày chính là:

• Omega-3: Giúp duy trì màng tế bào thần kinh và hỗ trợ chức năng nhận thức. Có trong: Cá hồi, cá thu, hạt chia.
• Vitamin B12 và B6: Hỗ trợ tổng hợp myelin, giúp dẫn truyền thần kinh hiệu quả. Có trong: Thịt bò, thịt gia cầm, cá, trứng, sữa
• Chất chống oxy hóa (Vitamin C, E, polyphenol): Ngăn ngừa tổn thương tế bào thần kinh do gốc tự do có trong cải bó xôi, bông cải xanh, trái cây giàu polyphenol. Có trong: Cam, quýt, dâu tây, hạnh nhân, óc chó, hạt hướng dương
• Magie và kẽm: Tham gia vào quá trình truyền tín hiệu thần kinh và duy trì sức khỏe não bộ. Có trong: Hạt bí, hạt điều, hạnh nhân và đậu đen

Kết hợp chế độ dinh dưỡng với Buffet Vitamins để bảo vệ hệ thần kinh

Chế độ dinh dưỡng hợp lý là nền tảng quan trọng để duy trì sức khỏe hệ thần kinh. Khi kết hợp ăn uống cân đối – giàu chất chống oxy hóa, vitamin và khoáng chất – cùng với việc bổ sung vi chất qua Buffet Vitamins, cơ thể sẽ nhận đủ dưỡng chất thiết yếu. Điều này giúp tăng cường chức năng não, hỗ trợ ghi nhớ, tập trung và giảm nguy cơ thoái hóa thần kinh theo thời gian.

Nhờ sự phối hợp giữa thực phẩm tự nhiên và vi chất bổ sung, hệ thần kinh của bạn được bảo vệ toàn diện từ bên trong:

• Hỗ trợ chức năng nhận thức: Buffet Vitamins cung cấp các vitamin nhóm B (B6, B12, folate), hỗ trợ dẫn truyền thần kinh và quá trình tổng hợp myelin, giúp cải thiện trí nhớ và khả năng tập trung.
• Tăng cường khả năng chống oxy hóa: Sản phẩm chứa vitamin C, E và polyphenol, giúp trung hòa gốc tự do, giảm stress oxy hóa – nguyên nhân chính gây tổn thương tế bào thần kinh.
• Cải thiện sức khỏe mạch máu não: Kẽm, magie và các khoáng chất trong Buffet Vitamins hỗ trợ tuần hoàn máu, giảm nguy cơ tổn thương mạch máu não và bảo vệ neuron khỏi thoái hóa.
• Hỗ trợ hồi phục và tái tạo tế bào thần kinh: Dưỡng chất trong Buffet Vitamins, kết hợp với thực phẩm giàu Omega-3, giúp phục hồi các kết nối giữa neuron và duy trì chức năng synapse hiệu quả.

Biện pháp phòng ngừa thoái hóa thần kinh

Để giảm nguy cơ mắc thoái hóa thần kinh và duy trì chức năng não bộ lâu dài, bạn có thể áp dụng những chiến lược phòng ngừa dưới đây:

• Duy trì vận động thể chất đều đặn: Các hoạt động như đi bộ, yoga, bơi lội hay tập thể dục nhịp điệu giúp tăng tuần hoàn máu lên não, cải thiện chức năng nhận thức và giảm nguy cơ teo não. 
• Rèn luyện trí não thường xuyên: Tham gia các hoạt động trí tuệ như đọc sách, giải câu đố, học ngôn ngữ hoặc chơi nhạc cụ giúp tạo kết nối thần kinh mới, hỗ trợ khả năng thích ứng của não trước sự lão hóa.
• Ăn uống cân bằng và giàu dưỡng chất thần kinh: Ưu tiên thực phẩm giàu Omega-3, vitamin B, chất chống oxy hóa và hạn chế đường, đồ chiên rán.
• Kiểm soát các bệnh mạn tính: Quản lý huyết áp, đường huyết, cholesterol và duy trì cân nặng hợp lý giúp hạn chế tổn thương mạch máu não, vốn là yếu tố thúc đẩy tiến triển thoái hóa thần kinh.
• Giảm căng thẳng và ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ và căng thẳng mãn tính làm tăng nguy cơ viêm thần kinh và tích tụ protein bất thường. Thực hành thiền, hít thở sâu, hoặc ngủ 7–8 giờ mỗi đêm giúp bảo vệ tế bào thần kinh.

Nhìn chung, việc hiểu rõ thoái hóa thần kinh là gì giúp chúng ta nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường của hệ thần kinh và chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe não bộ. Bằng cách kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý, lối sống lành mạnh và các liệu pháp bổ sung vi chất, bạn có thể giảm nguy cơ tiến triển của các bệnh thoái hóa và duy trì chức năng thần kinh lâu dài.

Tài liệu tham khảo: 

• https://www.ifm.org/articles/neuro-slowing-neurodegeneration-with-nutrition
• https://link.springer.com/article/10.1186/alzrt26
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15565529/