Rối loạn nhận thức là gì và nó gồm những loại nào?

Rối loạn nhận thức là một nhóm các tình trạng sức khỏe tâm thần gây suy giảm chức năng nhận thức. Bệnh gây ảnh hưởng đến sức khỏe, chất lượng sống và khả năng làm việc học tập của người bệnh. Cùng tìm hiểu về biểu hiện của rối loạn nhận thức và cách điều trị khi mắc bệnh qua bài viết sau đây.

Bệnh rối loạn nhận thức là gì? Đặc điểm và dấu hiệu của nó?

Bệnh rối loạn nhận thức là gì?

Ngày nay, với nhiều áp lực trong cuộc sống, chế độ sinh hoạt không lành mạnh kèm với nhiều yếu tố khác khiến các bệnh lý tâm thần ngày càng phổ biến, trong đó có bệnh rối loạn nhận thức. 

Nhận thức là hành động hoặc quá trình nhằm thu thập tích luỹ kiến ​​thức và hiểu biết thông qua các giác quan của cơ thể, thông qua suy nghĩ và kinh nghiệm. Nó bao gồm nhiều khía cạnh khác nhau của các chức năng và quy trình trí tuệ cấp cao như sự chú ý, trí nhớ, kiến ​​thức, ra quyết định, lập kế hoạch, lý luận, phán đoán, hiểu nhận thức, ngôn ngữ và chức năng thị giác không gian. Quá trình nhận thức sử dụng kiến ​​thức hiện có và tạo ra kiến ​​thức mới. 

Trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần phiên bản thứ 5 (DSM-5), các loại rối loạn nhận thức thần kinh bao gồm mê sảng và các rối loạn nhận thức thần kinh mức độ nhẹ và nặng. Có nhiều cách phân loại hơn nữa về rối loạn nhận thức thần kinh như bệnh Alzheimer và thể Lewy, rối loạn nhận thức thần kinh do bệnh tật hoặc bệnh tật như HIV và Huntington, và chấn thương sọ não.

Nhiều rối loạn nhận thức có các triệu chứng tương tự, thường liên quan đến trí nhớ, vận động, hiểu biết và cảm xúc. Một số tình trạng có thể chỉ ảnh hưởng đến một vùng nhất định của não, khiến triệu chứng biểu hiện của rối loạn nhận thức có liên quan đến vùng não đó xuất hiện hoặc trở nên trầm trọng hơn khi tình trạng bệnh phát triển.

Người bị rối loạn nhận thức thần kinh nhẹ, cá nhân vẫn có thể thực hiện các nhiệm vụ và sống độc lập, trong khi với rối loạn nhận thức thần kinh nặng, cá nhân sẽ bị suy giảm đáng kể chức năng và có thể cần được hỗ trợ liên tục.

Đặc điểm và biểu hiện của rối loạn nhận thức?

Suy giảm nhận thức bản thân nó không phải là một căn bệnh mà là biểu hiện của một tình trạng tiềm ẩn. Người bị rối loạn nhận thức có thể tự nhận thấy những thay đổi này hoặc phần lớn trường hợp được người chăm sóc và bạn bè của bệnh nhân nhận thấy. Bệnh nhân thường có các biểu hiện của rối loạn nhận thức sau:

• Khó ghi nhớ mọi thứ (thường xuyên hỏi cùng một câu hỏi hoặc lặp đi lặp lại cùng một câu chuyện).
• Khó khăn trong việc tập trung chú ý và học tập những điều mới.
• Vấn đề về thị lực và ngôn ngữ.
• Khó nhận biết người và địa điểm. Họ thường cảm thấy choáng ngợp trước những địa điểm hoặc tình huống mới.
• Nhầm lẫn hoặc kích động.
• Thay đổi tâm trạng
• Thay đổi hành vi, lời nói.
• Khó khăn ngay cả với công việc hàng ngày thông thường của họ

Có các loại bệnh rối loạn nhận thức nào?

Sau khi tìm hiểu bệnh rối loạn nhận thức là gì và biểu hiện của rối loạn nhận thức, chúng ta cùng tìm hiểu về các loại bệnh rối loạn nhận thức thường gặp.

Bệnh Alzheimer

Bệnh Alzheimer là một loại bệnh mất trí nhớ và là một trong những bệnh rối loạn nhận thức phổ biến nhất, ảnh hưởng đến khoảng 24 triệu người trên toàn thế giới. Một số triệu chứng bao gồm:

• Suy giảm trí nhớ;

• Lặp lại cùng một câu hỏi hoặc cụm từ;
• Nhầm lẫn, đặc biệt là trong những tình huống và môi trường xa lạ;
• Khó khăn trong việc hoàn thành nhiệm vụ và lập kế hoạch;
• Khó khăn về diễn đạt lời nói và ngôn ngữ;
• Tâm trạng thấp và lo lắng.

Chứng mất trí nhớ thể Lewy

Các triệu chứng của chứng sa sút trí tuệ thể Lewy bao gồm :

• Ảo giác;
• Khó khăn khi di chuyển;
• Chóng mặt, té ngã và ngất xỉu;
• Khó ngủ;
• Lú lẫn.

Chứng mất trí nhớ mạch máu

Các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ mạch máu bao gồm:

• Yếu cơ;
• Vấn đề di chuyển;
• Khó lập kế hoạch và hiểu biết;
• Tâm trạng thấp hoặc không ổn định.

 Chứng mất trí nhớ trán – thái dương

Các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ vùng trán-thái dương có thể bao gồm:

• Khó khăn trong việc hiểu cảm xúc của người khác hoặc nhận ra các tín hiệu xã hội;
• Hành vi xã hội không phù hợp;
• Xa lánh xã hội;
• Khó khăn trong diễn đạt lời nói.

 Bệnh Huntington

Các triệu chứng thường gặp có thể bao gồm:

• Chuyển động không tự nguyện;
• Gặp khó khăn trong việc học hoặc hiểu thông tin;
• Tâm trạng thay đổi, chẳng hạn như trầm cảm bực bội, cáu gắt;
• Khó khăn về ngôn ngữ và diễn đạt.

Chứng mất trí nhớ

Các triệu chứng mất trí nhớ có thể bao gồm:

• Mất trí nhớ về các sự kiện gần đây hoặc trong quá khứ;
• Khó nhớ người;
• Khó khăn khi học thông tin mới;
• Lú lẫn.

Mê sảng

Các triệu chứng mê sảng có thể bao gồm:

• Ảo giác và ảo tưởng;
• Lú lẫn;
• Kích động và bồn chồn;
• Rối loạn giấc ngủ;
• Thay đổi tâm trạng;
• Vấn đề về trí nhớ.

Làm gì khi mắc các bệnh này?

Việc điều trị tình trạng suy giảm nhận thức phụ thuộc vào nguyên nhân thực sự gây ra tình trạng suy giảm nhận thức. Nếu nguyên nhân là do bệnh tật hoặc tình trạng bệnh lý thì có khả năng hồi phục sau khi điều trị. Nhiễm trùng và hội chứng chuyển hóa, trầm cảm, rối loạn tuyến giáp và tác dụng của thuốc là một số nguyên nhân gây suy giảm nhận thức có thể chữa được. 

Đối với các rối loạn nhận thức, cần phải có đánh giá và quản lý chi tiết, đồng thời các biện pháp can thiệp tập trung chủ yếu vào việc cải thiện chất lượng cuộc sống và hạn chế các khiếm khuyết còn sót lại.

Không có phương pháp điều trị bằng thuốc cho tình trạng suy giảm nhận thức nhẹ. Việc quản lý tập trung vào việc thúc đẩy trạng thái chức năng. Tư vấn là một phần rất quan trọng trong quản lý bệnh nhân. Người bị rối loạn nhận thức này có nguy cơ cao gặp rắc rối với khả năng di chuyển và té ngã thường xuyên. Các vấn đề về thị giác và thính giác cần được giải quyết và khắc phục. Những người mắc chứng ngưng thở khi ngủ có thể được hưởng lợi từ áp lực đường thở dương liên tục (CPAP). 

Việc quản lý, hạn chế và đơn giản hóa thuốc uống ở người lớn tuổi có thể dẫn đến cải thiện hiệu quả chức năng nhận thức.

Để điều trị mê sảng, trước tiên phải xác định được nguyên nhân. Các loại thuốc như thuốc chống loạn thần hoặc thuốc benzodiazepin (BZD) có thể giúp giảm triệu chứng trong một số trường hợp. 

Đối với những trường hợp lạm dụng rượu hoặc suy dinh dưỡng, nên bổ sung vitamin B. Một số trường hợp cực đoan còn cần đến sự hỗ trợ của sự sống. Ginkgo biloba là một loại thảo dược bổ sung phổ biến được cho là có tác dụng cải thiện nhận thức và trí nhớ. 

Hoạt động thể chất, rèn luyện và tập thể dục nhận thức, ngủ thích hợp và các kỹ thuật thư giãn có thể giúp ích cho sức khỏe nhận thức. Chế độ ăn Địa Trung Hải có thể giúp ích cho những người bị suy giảm nhận thức. Trị liệu nghề nghiệp tập trung vào việc giảng dạy các chiến lược khác nhau cho bệnh nhân để giảm thiểu ảnh hưởng của suy giảm nhận thức trong cuộc sống hàng ngày. 

Các phương pháp tiếp cận môi trường, chẳng hạn như giảm tiếng ồn xung quanh bệnh nhân, giúp bệnh nhân tập trung vào nhiệm vụ và giảm bớt sự mất tập trung, bối rối và thất vọng. Họ đang đảm bảo rằng bệnh nhân ở xung quanh những đồ vật quen thuộc và sự trợ giúp xung quanh. Trị liệu tâm lý và hỗ trợ tâm lý xã hội cho bệnh nhân và gia đình có bằng chứng về kết quả tốt hơn nhờ sự hiểu biết rõ ràng và quản lý đúng đắn chứng rối loạn và do đó duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn cho mọi người tham gia.

Bệnh Alzheimer không có cách chữa trị, nhưng các loại thuốc hiện có làm chậm quá trình xấu đi của các triệu chứng sa sút trí tuệ và giúp cải thiện các vấn đề về nhận thức và hành vi xuất hiện trong quá trình bệnh. Phương pháp điều trị y tế tiêu chuẩn cho bệnh Alzheimer bao gồm thuốc ức chế cholinesterase và thuốc đối kháng một phần N -methyl-d-aspartate. 

Các triệu chứng hành vi là phổ biến và có thể làm trầm trọng thêm tình trạng suy giảm nhận thức và chức năng ở bệnh nhân. Các triệu chứng phụ của bệnh Alzheimer như trầm cảm, ảo tưởng, kích động, hung hăng, rối loạn giấc ngủ và ảo giác cũng cần được điều trị. 

Các loại thuốc hướng tâm thần như thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu, thuốc an thần kinh, thuốc chẹn beta, thuốc chống bệnh Parkinson và thuốc chống động kinh (vì tác dụng của chúng đối với hành vi) thường được sử dụng. Sự suy giảm nhận thức ở tuổi già bình thường thường ở mức độ nhẹ và chỉ cần các biện pháp can thiệp về hành vi và hỗ trợ.

Như vậy, rối loạn nhận thức là tình trạng suy giảm nhận thức của con người ở nhiều khía cạnh, gây ảnh hưởng đến cuộc sống và khả năng sinh hoạt của người bệnh. Việc chủ động thay đổi lối sống, sinh hoạt cũng như chế độ ăn uống là một trong những cách giúp bạn cải thiện và phòng ngừa rối loạn nhận thức. Ngoài ra, việc kết hợp thêm giải pháp tăng hàm lượng NAD+ có thể giúp bạn nâng cao sức khỏe bộ não và cải thiện tình trạng suy giảm trí nhớ nhận thức của bản thân.

Tài liệu tham khảo: Mentalhealth.com, Ncbi.nlm.nih.gov