Hệ miễn dịch: Vai trò, cơ chế hoạt động và cách tăng cường

Hệ miễn dịch là một hệ thống phòng thủ phức tạp và tinh vi của cơ thể, giúp chúng ta chống lại vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và các tác nhân gây hại khác. Nhưng hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể như thế nào? Cơ chế miễn dịch của cơ thể hoạt động ra sao? Và hệ miễn dịch có mấy loại? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ từ A đến Z về hệ thống miễn dịch của cơ thể và cách để nâng cao nó mỗi ngày.

1. Hệ miễn dịch là gì?

Hệ miễn dịch là một mạng lưới gồm các tế bào, mô và cơ quan có nhiệm vụ nhận biết và tiêu diệt những yếu tố lạ hoặc nguy hiểm xâm nhập vào cơ thể, như vi khuẩn, virus, nấm, độc tố và thậm chí cả tế bào ung thư.

Theo Viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), hệ miễn dịch đóng vai trò là “lá chắn sinh học”, đảm bảo sự sống còn bằng cách bảo vệ cơ thể khỏi các mối đe dọa tiềm ẩn từ môi trường bên ngoài và cả bên trong cơ thể.

2. Hệ miễn dịch có mấy loại?

Vậy hệ miễn dịch có mấy loại? – Có hai loại chính: miễn dịch bẩm sinh và miễn dịch thích nghi.

Miễn dịch bẩm sinh (Innate immunity)

• Là tuyến phòng thủ đầu tiên, có sẵn từ khi sinh ra.
• Phản ứng nhanh nhưng không đặc hiệu.
• Bao gồm da, niêm mạc, dịch vị, tế bào thực bào (phagocytes), tế bào NK (natural killer).

Miễn dịch thích nghi (Adaptive immunity)

• Phát triển theo thời gian khi cơ thể tiếp xúc với mầm bệnh.
• Có khả năng “ghi nhớ” để phản ứng mạnh hơn nếu gặp lại cùng tác nhân.
  Bao gồm tế bào lympho B (tạo kháng thể) và tế bào lympho T (tiêu diệt tế bào nhiễm bệnh).

3. Cơ chế hoạt động tự nhiên của hệ miễn dịch

Hiểu cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch sẽ giúp bạn biết cách chăm sóc sức khỏe chủ động hơn. Khi một “kẻ xâm nhập” như vi khuẩn hoặc virus vào cơ thể:

Lớp 1 – Hàng rào vật lý và hóa học
Bao gồm da, niêm mạc, lông mũi, dịch dạ dày, enzyme trong nước bọt và nước mắt. Đây là lớp phòng thủ đầu tiên nhằm ngăn chặn sự xâm nhập của tác nhân gây bệnh.

Lớp 2 – Miễn dịch bẩm sinh (Innate immunity)
Khi tác nhân vượt qua hàng rào vật lý, miễn dịch bẩm sinh sẽ phản ứng đầu tiên.
Đặc điểm:

• Phản ứng nhanh (vài phút – vài giờ)
• Không đặc hiệu (đáp ứng giống nhau với mọi tác nhân lạ)
• Không có khả năng ghi nhớ
  

Lớp 3 – Miễn dịch thích nghi (Adaptive immunity)
Đây là hệ thống phòng thủ chuyên biệt và mạnh mẽ hơn, nhưng cần thời gian để được kích hoạt (vài ngày sau nhiễm).
Đặc điểm:

• Phản ứng đặc hiệu với từng loại mầm bệnh
• Có khả năng ghi nhớ để chống tái nhiễm

4. Cơ chế miễn dịch trong tiêm chủng

Tiêm vắc-xin giúp cơ thể tiếp xúc với một phiên bản “vô hại” hoặc đã làm suy yếu của vi khuẩn/virus. Điều này tạo điều kiện cho:

• Tế bào T và B được kích hoạt.
• Cơ thể tạo ra kháng thể và tế bào nhớ.
• Khi nhiễm thật sự, cơ thể phản ứng nhanh chóng, ngăn bệnh phát triển.
  

Theo CDC Mỹ (Centers for Disease Control and Prevention), hiệu quả của vắc-xin phụ thuộc vào khả năng hình thành trí nhớ miễn dịch của cơ thể.

5. Diễn biến cụ thể của hệ miễn dịch khi cơ thể bị vi khuẩn/virus xâm nhập

Bước 1: Nhận diện mối đe dọa

Các tế bào như dendritic cells (tế bào tua) hoặc macrophages (đại thực bào) có các thụ thể tên là PRRs – Pattern Recognition Receptors để nhận diện các phần tử đặc trưng của mầm bệnh (PAMPs – Pathogen-Associated Molecular Patterns).

Bước 2: Gửi tín hiệu báo động

Tế bào miễn dịch sẽ giải phóng cytokines – là các phân tử truyền tin gây viêm, làm cho các mạch máu giãn ra và thu hút các tế bào miễn dịch khác đến hiện trường. Cytokines giống như “tin nhắn khẩn” báo động toàn hệ miễn dịch.

Bước 3: Tấn công tức thời – Phản ứng miễn dịch bẩm sinh

• Các neutrophils (bạch cầu trung tính) sẽ đến đầu tiên để thực hiện quá trình thực bào (phagocytosis).
• Natural Killer (NK) cells tiêu diệt các tế bào nhiễm virus hoặc có dấu hiệu bất thường.
• Đại thực bào “dọn dẹp chiến trường” bằng cách nuốt vi khuẩn chết và xác tế bào.

Bước 4: Kích hoạt miễn dịch thích nghi – phản ứng đặc hiệu

Nếu vi khuẩn chưa bị loại bỏ hoàn toàn, hệ miễn dịch thích nghi được huy động:

• Dendritic cells mang kháng nguyên từ vi khuẩn về hạch bạch huyết, nơi chúng “trình diện” cho các tế bào T.
• Tế bào T được kích hoạt và phân hóa:
• T helper cells (CD4⁺): “chỉ huy” hệ miễn dịch bằng cách điều phối phản ứng viêm.
• T cytotoxic cells (CD8⁺): tiêu diệt tế bào bị nhiễm.
  
• Tế bào B tạo ra kháng thể đặc hiệu liên kết với vi khuẩn để đánh dấu chúng hoặc trung hòa độc tố.
  

Các kháng thể (antibodies) là “vũ khí thông minh”, tấn công mục tiêu được chỉ định chính xác.

Bước 5: Ghi nhớ miễn dịch

Sau khi mầm bệnh bị loại bỏ, một số tế bào T và B sẽ trở thành tế bào nhớ (memory cells). Lần sau khi gặp lại cùng loại vi khuẩn, chúng phản ứng cực nhanh và mạnh – đây là nền tảng của tiêm vắc-xin.

6. Những yếu tố làm suy yếu hệ miễn dịch

• Căng thẳng kéo dài
• Thiếu ngủ
• Chế độ ăn nghèo dinh dưỡng
• Thiếu vận động
• Hút thuốc lá, uống rượu
• Lạm dụng kháng sinh
• Một số bệnh lý nền: tiểu đường, HIV, ung thư,…

7. Cách nâng cao hệ miễn dịch cho cơ thể

Hệ thống miễn dịch của cơ thể là một trong những thành trì vững chắc nhất giúp con người chống lại bệnh tật. Việc hiểu rõ cơ chế miễn dịch của cơ thể không chỉ giúp bạn phòng ngừa bệnh tốt hơn, mà còn biết cách sống lành mạnh để duy trì một hệ miễn dịch khỏe mạnh lâu dài.

Để hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, bạn nên:

• Ăn đủ chất dinh dưỡng: Đặc biệt là vitamin C, D, E, kẽm, selen
• Ngủ đủ giấc: 7–8 tiếng mỗi đêm.
• Tập thể dục đều đặn: Ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần.
• Giữ tâm lý tích cực: Thiền, yoga, hít thở sâu.
• Hạn chế bia rượu, thuốc lá.
• Tiêm ngừa đầy đủ: Giúp kích hoạt cơ chế miễn dịch của cơ thể một cách an toàn và chủ động.
• Tránh nhiễm trùng: Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi cần thiết.

Một giải pháp hỗ trợ tăng cường miễn dịch hiệu quả là sử dụng liệu pháp truyền tăng cường siêu miễn dịch của Drip Hydration cung cấp các vitamin và khoáng chất thiết yếu như  Vitamin B12, Vitamin C, Vitamin B-Complex, Glutathione và Kẽm… giúp giảm viêm, tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ tái tạo tế bào.

Nhằm hỗ trợ cộng đồng tăng cường miễn dịch hiệu quả trong giai đoạn này, Drip Hydration Việt Nam triển khai chương trình ưu đãi đặc biệt với liệu trình truyền tăng siêu miễn dịch – “Super Immune Boost”, bao gồm:

• Tài trợ tới 50% cho 100 khách đầu tiên sử dụng gói truyền Super Immune Boost
• Tặng kèm 01 lần tư vấn miễn phí với bác sĩ chuyên khoa về miễn dịch hậu COVID-19

Hãy kiểm tra lại miễn dịch cùng chuyên gia để bảo vệ sức khỏe của bạn. Đặt lịch tư vấn cùng chuyên gia của phòng khám Drip Hydration để được khám và đánh giá sức khỏe toàn diện của hệ miễn dịch:

Tài liệu tham khảo:

• National Institutes of Health (NIH). “How the Immune System Works.” 2020. https://www.nih.gov/about-nih/what-we-do/impact-nih-research/improving-health/immune-system
• Mayo Clinic. “Immune response: What happens in your body when you’re sick?” 2023. https://www.mayoclinic.org/~/media/80569BAD2DF84A7394895F041D2726C5.pdf
• Harvard Health Publishing. “6 ways to boost your immune system naturally.” 2023. https://www.health.harvard.edu/blog/4-immune-boosting-strategies-that-count-right-now-202201122669
• American Association of Immunologists (AAI). “Immunity and Health.” 2022.  https://www.aai.org/

Đọc thêm: Thông tin chi tiết về gói truyền siêu miễn dịch Super Immune Boost Drip IV qua đường tĩnh mạch