Bệnh rối loạn thần kinh là gì và có phòng tránh được không?

Bệnh rối loạn thần kinh gây ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác nhau của hệ thần kinh. Đồng thời có nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách điều trị liên quan tới nhau. Làm sao để phòng tránh rối loạn thần kinh là điều rất nhiều người quan tâm.

Định nghĩa rối loạn thần kinh là gì?

Rối loạn thần kinh là bệnh ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương và ngoại biên, bao gồm não, tủy sống, dây thần kinh sọ và ngoại biên, rễ thần kinh, hệ thần kinh tự trị, khớp thần kinh cơ và cơ bắp. Những rối loạn này bao gồm động kinh, bệnh Alzheimer, đột quỵ, đau nửa đầu, đa xơ cứng, bệnh Parkinson, nhiễm trùng thần kinh, khối u não, rối loạn do chấn thương hệ thần kinh và tình trạng suy dinh dưỡng.

Theo thống kê, hàng trăm triệu người trên thế giới bị ảnh hưởng bởi các rối loạn thần kinh. Mỗi năm, hơn 6 triệu người chết vì đột quỵ, với hơn 80% các ca tử vong xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Hơn 50 triệu người trên toàn cầu mắc bệnh động kinh, mỗi năm có 7,7 triệu ca mất trí nhớ mới với tổng số 47,5 triệu người mắc chứng mất trí nhớ. Bệnh Alzheimer chiếm 60-70% các trường hợp mất trí nhớ. Tỷ lệ mắc chứng đau nửa đầu là hơn 10% trên toàn thế giới.

Phân loại và nguyên nhân rối loạn thần kinh

Phân loại bệnh rối loạn thần kinh:

• Nhức đầu: Đây là dạng rối loạn thần kinh khá phổ biến và bao gồm nhiều loại đau đầu: Chứng đau nửa đầu, đau đầu xương, đau đầu chùm… Loại đau đầu hay gặp nhất là đau đầu do căng thẳng hoặc do các cơ bị căng ở cổ, chàm, da đầu, vai. Yếu tố kích hoạt cơn đau đầu có thể là stress, thiếu ngủ, ăn thiếu chất, sử dụng bia rượu nhiều…

• Động kinh và co giật: Động kinh là tình trạng hoạt động điện trong não bùng phát đột ngột gây ra co giật. Tình trạng này có thể bắt đầu ở mọi lứa tuổi, nhưng thường bắt đầu ở thời thơ ấu hoặc ở những người trên 60 tuổi. Hầu hết các trường hợp động kinh đều không xác định được nguyên nhân. Tuy nhiên, cơn động kinh đôi khi xảy ra do những nguyên nhân sau: đột quỵ, u não, nhiễm trùng não, chấn thương đầu nặng, lạm dụng ma túy hoặc lạm dụng rượu, thiếu oxy khi sinh.
  • Các loại động kinh chính bao gồm: Động kinh toàn thể ảnh hưởng đến cả hai bên não và động kinh cục bộ ảnh hưởng đến một vùng cụ thể của não. 
  • Động kinh toàn thể sẽ có: Động kinh vắng mặt có thể gây ra các triệu chứng chớp mắt nhanh hoặc nhìn chằm chằm vào không gian. Co giật tăng trương lực có thể gây ra các triệu chứng sau: Khóc sướt mướt, co thắt cơ hoặc co giật, mất ý thức
  • Động kinh khu trú thường có: Động kinh khu trú đơn giản với những cơn động kinh có thể gây co giật và có mùi vị hoặc mùi vị bất thường. Động kinh khu trú phức tạp có thể gây nhầm lẫn hoặc mất phương hướng. Cơn động kinh toàn thể thứ phát bao gồm một cơn cục bộ, sau đó là một cơn động kinh toàn thể.
• Bệnh Alzheimer và chứng mất trí nhớ: Thuật ngữ “mất trí nhớ” dùng để chỉ một nhóm các triệu chứng liên quan đến sự suy giảm dần dần chức năng não. Có nhiều dạng sa sút trí tuệ khác nhau, trong đó bệnh Alzheimer (AD) là bệnh phổ biến nhất. Yếu tố nguy cơ quan trọng nhất đối với Alzheimer là tuổi cao. Phần lớn những người bị Alzheimer là từ 65 tuổi trở lên. Các dấu hiệu của AD có thể bao gồm: Mất trí nhớ, mất hoặc thất lạc đồ vật, lang thang và lạc lối, lặp đi lặp lại câu hỏi, khó khăn trong việc xử lý tiền và thanh toán hóa đơn, mất nhiều thời gian hơn để hoàn thành công việc hàng ngày, mất tính tự phát và ý thức chủ động, tăng sự lo lắng, hung hăng hoặc cả hai, thay đổi tâm trạng và tính cách.
• Bệnh Parkinson (PD) là bệnh do mất các tế bào thần kinh trong phần não kiểm soát chuyển động và phối hợp. Khi đó, có thể dẫn đến các triệu chứng sau: run cơ thường bắt đầu ở bàn tay hoặc cánh tay, cứng cơ, có thể ảnh hưởng đến chuyển động và nét mặt, chuyển động chậm lại, có thể biểu hiện dưới dạng bước đi chậm và lê bước. Theo Tổ chức Parkinson, Bệnh Parkinson là bệnh thoái hóa thần kinh phổ biến thứ hai sau bệnh Alzheimer. Các chuyên gia chưa nhận biết chính xác nguyên nhân gây mất tế bào thần kinh ở bệnh Parkinson. Tuy nhiên, yếu tố di truyền và môi trường có thể đóng vai trò đối với bệnh này.
• Đột quỵ xảy ra khi nguồn cung cấp máu cho một phần não bị cắt đứt. Nếu không được cung cấp máu thích hợp, các tế bào não trong khu vực bị ảnh hưởng sẽ thiếu oxy và chất dinh dưỡng cần thiết để hoạt động và tồn tại. Tại Hoa Kỳ, đột quỵ là nguyên nhân thứ năm gây tử vong và là nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật.
  • Có ba loại đột quỵ: Đột quỵ do thiếu máu cục bộ, do cục máu đông trong mạch máu cung cấp cho não. Đột quỵ xuất huyết, do mạch máu bị vỡ trong não. Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua, do sự gián đoạn tạm thời trong việc cung cấp máu lên não
  • Khi các tế bào trong vùng não bị ảnh hưởng chết đi, chúng không thể thực hiện các chức năng quan trọng nữa. Các triệu chứng đột quỵ mà một người gặp phải sẽ phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng.
  • Các dấu hiệu của đột quỵ có thể bao gồm: Lú lẫn, khó hiểu lời nói, khó nói, khó nhìn ở một hoặc cả hai mắt, nhức đầu dữ dội không rõ nguyên nhân, tê hoặc yếu ở mặt, chân hoặc cánh tay, đặc biệt là ở một bên cơ thể, đi lại khó khăn, chóng mặt, mất thăng bằng và thiếu sự phối hợp.

Nguyên nhân khiến người bệnh bị rối loạn thần kinh gồm:

• Nhiễm trùng do vi khuẩn (như Mycobacteria, Neisseria meningitides), virus (như Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV), Enterovirus, Virus Tây sông Nile, Zika), nhiễm nấm (như Cryptococcus, Aspergillus) và ký sinh trùng (như sốt rét, Chagas) có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh của cơ thể. Các triệu chứng thần kinh có thể xảy ra do chính nhiễm trùng hoặc do phản ứng miễn dịch.
• Các bệnh liên quan mạch máu bao gồm phình mạch máu não, dị dạng mạch máu não, đột quỵ.
• Tình trạng khối u não, gây liệt vận động hoặc liệt các dây thần kinh sọ não.
• Thoái hoá đa xơ cứng, hoặc bệnh Parkinson, Alzheimer, hoặc các chứng bệnh mất trí nhớ khác…
• Chấn thương đầu có tụ máu não.
• Rối loạn thần kinh do tình trạng suy dinh dưỡng.
• Các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh như tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc, rối loạn phân ly….

Cách dự phòng bị rối loạn thần kinh

Rối loạn thần kinh có thể gây ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Một số cách phòng chống căn bệnh này gồm: 

• Duy trì lối sống lành mạnh kết hợp với luyện tập thể dục thường xuyên, giúp nâng cao sức khoẻ, đồng thời tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. 
• Nên duy trì lối sống lạc quan, vui vẻ, không nên áp lực và gây căng thẳng cho bản thân, thực hiện chế độ ăn khoa học, hợp lý, hạn chế sử dụng các thực phẩm có hàm lượng các chất gây hại cho cơ thể, hạn chế sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá…

Tóm lại, bệnh rối loạn thần kinh là tình trạng ảnh hưởng của hệ thần kinh trung ương và ngoại biên gây ra một số các rối loạn như đột quỵ, đau đầu, động kinh, Alzheimer, Parkinson… Bệnh có thể gặp ở bất kỳ đối tượng nào. Vì vậy, cần đi khám bác sĩ để chẩn đoán và điều trị sớm, hạn chế các biến chứng có thể xảy ra. 

Tài liệu tham khảo: Medicalnewstoday.com, Who.int, Medicalnewstoday.com