Nhiễm độc phospho gây ảnh hưởng gì đến cơ thể?

Trong cuộc sống hiện đại, cơ thể chúng ta phải đối mặt với vô số tác nhân gây hại từ môi trường, trong đó có phospho. Từ 1 nguyên tố hóa học cần thiết cho sự sống, phospho cũng có thể trở thành mối đe dọa nghiêm trọng cho cơ thể khi tiếp xúc gần. Vậy nhiễm độc phospho là gì? Nó gây ra những ảnh hưởng nguy hiểm nào? Và quan trọng hơn, chúng ta có thể làm gì để bảo vệ sức khỏe trước nguy cơ này?

1. Nhiễm độc phospho là gì? Nhiễm độc phospho hữu cơ triệu chứng ra sao?

Nhiễm độc phospho xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với lượng phospho vượt quá mức an toàn. Phospho tồn tại dưới 2 dạng chính: phospho trắng (rất độc) và phospho đỏ (ít độc hơn). Phospho trắng thường được sử dụng trong công nghiệp và quân sự, trong khi phospho đỏ có trong pháo hoa và diêm.

Nhiễm độc phospho hữu cơ thường gặp hơn, xảy ra khi tiếp xúc với các hợp chất phospho hữu cơ như thuốc trừ sâu. Phospho hữu cơ có tác dụng đặc hiệu là bất hoạt cholinesterase trong cơ thể. Khi cholinesterase giảm xuống dưới mức tới hạn, toàn bộ hệ thần kinh đối giao cảm sẽ bị kích thích liên tục.

Hệ quả là, người bị nhiễm độc phospho hữu cơ sẽ có các triệu chứng phổ biến như:

• Hệ thần kinh: Chóng mặt, đau đầu, co đồng tử, co giật, yếu cơ, hôn mê.
• Hệ tiêu hóa: Buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy, đau bụng.
• Hệ hô hấp: Khó thở, ho, đau ngực, phù phổi.
• Hệ tim mạch: Rối loạn nhịp tim, huyết áp thấp.
• Tiếp xúc với da có thể gây bỏng nặng trong vòng vài phút đến vài giờ

2. Ngộ độc phospho hữu cơ có tác hại như thế nào?

Ngộ độc phospho hữu cơ có thể gây ra nhiều hệ luỵ nghiêm trọng, bao gồm:

• Tổn thương gan và thận: Phospho tích tụ trong gan và thận, gây suy giảm chức năng của các cơ quan này.
• Rối loạn chuyển hóa: Phospho ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa canxi và vitamin D, dẫn đến loãng xương và các vấn đề về xương khác.
• Ảnh hưởng đến hệ thần kinh: Ngộ độc phospho có thể gây tổn thương thần kinh lâu dài, bao gồm mất trí nhớ, rối loạn tâm thần và co giật.
• Tăng nguy cơ ung thư: Một số nghiên cứu cho thấy phơi nhiễm phospho có thể làm tăng nguy cơ mắc 1 số loại ung thư.

Ví dụ thực tế: Dưới đây là hình ảnh lát cắt thận và gan của 1 bé trai 3 tuổi tử vong 36 giờ sau khi nuốt phải thuốc diệt chuột có chứa phospho.

Ở thận, có sự nhợt nhạt rõ rệt của vỏ thận, ngoại trừ một vùng dưới bao mỏng, không hoàn chỉnh, có đường kính khoảng 1 mm. Các tháp tủy cũng nhợt nhạt bất thường, ngoại trừ một vùng có chiều rộng thay đổi tiếp giáp với đường nối vỏ-tủy. Gan cho thấy sự nhợt nhạt lan tỏa cực độ. 

Kết luận: Ở trường hợp này, tổn thương thận là do hoại tử vỏ thận cấp tính và hoại tử nhú thận. Sự nhợt nhạt của nhu mô gan là do sự biến đổi mỡ lớn do tổn thương độc cấp tính. Đây là một ví dụ về tổn thương do ngộ độc phospho cấp tính. 

3. Nên làm gì khi cơ thể nhiễm độc phospho?

Khi nghi ngờ nhiễm độc phospho, bệnh nhân cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc điều trị chủ yếu bao gồm liều Atropine cao hoặc một chất ức chế đối giao cảm tương tự, cộng với liệu pháp hỗ trợ. 

Một số biện pháp điều trị ngộ độc phospho có thể bao gồm:

• Rửa dạ dày: Loại bỏ phospho còn sót lại trong dạ dày.
• Dùng thuốc giải độc: Sử dụng thuốc giải độc đặc hiệu để giảm hấp thu và tăng đào thải phospho ra khỏi cơ thể.
• Hỗ trợ chức năng gan và thận: Điều trị các biến chứng liên quan đến suy gan và suy thận.
• Truyền dịch: Bù nước và bổ sung lượng điện giải đã mất do nôn mửa và tiêu chảy.

Bệnh nhân không tử vong sẽ hồi phục dần và hoàn toàn, nhưng không nên mạo hiểm tiếp xúc lại nguồn gây độc cho đến khi hoạt động của cholinesterase trong máu đạt đến mức ổn định, có thể mất tới 10 tuần.

Nguy cơ nhiễm độc phospho hữu cơ luôn hiện hữu trong môi trường sống của chúng ta. Để bảo vệ sức khỏe, chúng ta nên hạn chế tiếp xúc tối đa với các nguồn phospho độc hại, nhất là thuốc trừ sâu và các sản phẩm công nghiệp. Bên cạnh đó, việc tăng cường dưỡng chất cần thiết và thải độc cơ thể cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác hại của phospho.

Nguồn:  emergency.cdc.gov – monash.edu – ncbi.nlm.nih.gov