Nguyên nhân gây suy giảm nhận thức ở người cao tuổi

Nguyên nhân gây suy giảm nhận thức ở người cao tuổi xuất phát từ thuốc, các rối loạn chức năng thận, rối loạn hormone,… Tình trạng này kéo dài ảnh hưởng khá lớn tới cuộc sống và sức khỏe của người cao tuổi. Vậy làm gì để dự phòng tình trạng suy giảm nhận thức người cao tuổi hiệu quả. 

Suy giảm nhận thức là gì?

Nhận thức là quá trình con người thu thập kiến thức và sự hiểu biết thông qua suy nghĩ, các giác quan hoặc kinh nghiệm sống. Quá trình bao gồm nhiều khía cạnh như sự tập trung chú ý, các kiến thức, trí nhớ, khả năng ra quyết định, lập kế hoạch… Ngoài ra, quá trình nhận thức còn sử dụng các kiến thức bản thân đang có và tạo thêm kiến thức mới. 

Suy giảm nhận thức ở người cao tuổi là tình trạng gặp khó khăn trong việc ghi nhớ, hoặc tiếp thu các kiến thức mới, hoặc tập trung đưa ra quyết định trong công việc và cuộc sống. Suy giảm nhận thức có thể tiến triển ở nhiều mức độ khác nhau từ nhẹ đến nặng. Tình trạng này không chỉ là bệnh mà có thể là một trong những dấu hiệu đặc biệt liên quan đến bệnh lý tiềm ẩn. suy giảm nhận thức làm tăng nguy cơ mắc các chứng bệnh mất trí nhớ do Alzheimer, rối loạn não… 

Suy giảm nhận thức có 4 giai đoạn: 

• Không suy giảm nhận thức (NCI): Không gặp bất kỳ sự khác biệt nào về khả năng tư duy hoặc các kỹ năng phức tạp tạo nên nhận thức.
• Suy giảm nhận thức chủ quan (SCD): Nhận thấy rằng một số khả năng tư duy của bạn đã bắt đầu suy giảm nhưng không đến mức ảnh hưởng đến cách bạn hoạt động hàng ngày.
• Suy giảm nhận thức nhẹ (MCI): Bị suy giảm khả năng suy luận, ghi nhớ, sử dụng ngôn ngữ, đưa ra phán đoán và nhận thức chính xác về thế giới xung quanh.
• Chứng mất trí nhớ: Gặp khó khăn với các hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Chẳng hạn như lái xe, thanh toán hóa đơn, chăm sóc không gian sống và chăm sóc cơ thể cũng như sức khỏe của bạn.

Suy giảm nhận thức ở người cao tuổi chính là tình trạng sa sút trí tuệ. Đây là hội chứng gây ra bởi sự tổn thương não. Biểu hiện đặc biệt là suy giảm các lĩnh vực như trí nhớ, định hướng ngôn ngữ, khả năng thực hiện nhiệm vụ liên tục… Hơn nữa, sa sút trí tuệ còn gặp ở những bệnh nhân khác như Alzheimer, 

Nguyên nhân suy giảm chức năng nhận thức

Thách thức về trí nhớ, suy nghĩ hoặc các quá trình hoạt động của não thường do nhiều nguyên nhân tác động. Nguyên nhân suy giảm chức năng nhận thức ở người cao tuổi bao gồm: 

• Thuốc an thần, thuốc an thần và thuốc kháng cholinergic là những loại thuốc phổ biến nhất gây cản trở chức năng não thích hợp. Thuốc kháng cholinergic ngăn chặn chất hóa học (dẫn truyền thần kinh) do tế bào thần kinh giải phóng để gửi tín hiệu đến các tế bào khác. Điều này có thể ảnh hưởng đến sự co cơ trong cơ thể cũng như khả năng học tập và trí nhớ trong não.
• Rối loạn chức năng thận hoặc gan có thể gây ra nhiều loại mất cân bằng hóa học trong máu, đôi khi ảnh hưởng đến chức năng não. Nồng độ natri, canxi và glucose trong máu bất thường cũng có thể ảnh hưởng đến thành phần hóa học trong máu và là nguyên nhân suy giảm chức năng nhận thức ở người cao tuổi.
• Rối loạn hormone: Sự mất cân bằng estrogen và các hormone giới tính khác có thể ảnh hưởng đến chức năng nhận thức.
• Thiếu vitamin. Hàm lượng vitamin B12, các vitamin B khác và folate thấp thường ảnh hưởng đến chức năng não.
• Mê sảng là tình trạng bao gồm suy nghĩ bối rối và giảm nhận thức về môi trường xung quanh. Mê sảng phổ biến ở người lớn tuổi nhập viện và cũng có thể xảy ra do nhiễm trùng hoặc các vấn đề sức khỏe khác ở người lớn tuổi không nhập viện.
• Điều kiện tâm thần. Hầu hết các tình trạng tâm thần có thể gây ra các vấn đề về trí nhớ, suy nghĩ hoặc khả năng tập trung. Trầm cảm và lo âu, rối loạn lưỡng cực, tâm thần phân liệt hoặc các dạng bệnh tâm thần nặng khác là những yếu tố góp phần phổ biến nhất.
• Lạm dụng chất gây nghiện. Việc lạm dụng một số chất nhất định chẳng hạn như rượu, ma túy hoặc thậm chí là thuốc theo toa… có thể làm suy giảm nhận thức ở người cao tuổi.
• Chấn thương. Hai loại chấn thương chính có thể gây suy giảm nhận thức ở người cao tuổi. Ví dụ, đột quỵ có thể gây tổn thương mạch máu cho tế bào thần kinh. Chấn thương ở đầu cũng có thể gây suy giảm nhận thức tạm thời hoặc lâu dài.
• Tình trạng thoái hóa thần kinh. Các tình trạng phổ biến nhất gây suy giảm nhận thức người cao tuổi bao gồm bệnh Alzheimer, bệnh Lewy-Body, bệnh Parkinson và thoái hóa vùng trán (tổn thương và mất tế bào thần kinh trong não).
• Chất độc. Các nguyên nhân tiềm ẩn khác gây suy giảm nhận thức người cao tuổi là các chất độc như kim loại nặng, chất gây ô nhiễm không khí, chất gây ô nhiễm trong nước uống của bạn và thuốc trừ sâu.

Một số cách giúp dự phòng suy giảm nhận thức ở người cao tuổi

Một số hoạt động nhất định có thể giúp suy giảm nhận thức người cao tuổi được cải thiện. Đồng thời còn giúp họ tăng cường khả năng học tập, ghi nhớ và ra quyết định nhanh chóng bao gồm: 

•  Tích cực tham gia các hoạt động xã hội. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, khi thực hiện tham gia các hoạt động xã hội sẽ giúp cho người cao tuổi ngăn ngừa suy giảm nhận thức bằng cách thách thức họ trong giao tiếp và kích thích tâm trí. 
• Không ngừng học hỏi. Đọc sách, tạp chí hoặc chơi game, đi thăm quan bảo tàng, chơi nhạc cụ … đều giúp suy giảm nhận thức được cải thiện. 
• Hoạt động thể lực. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO 2019) đưa ra khuyến cáo ở mức độ mạnh với việc hoạt động thể chất để phòng ngừa suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi. Các loại hình hoạt động thể lực có thể thực hiện cho người lớn trên 65 tuổi để duy trì lối sống hoạt động như sau: đi bộ, đạp xe, khiêu vũ, tập dưỡng sinh, yoga, dọn dẹp, lau dọn, rửa bát, giặt đồ, cắt cỏ, làm vườn,chơi cầu lông, bóng bàn, tennis, bơi lội,…Thời gian tập nên đạt 150 phút/ tuần với cường độ trung bình hoặc 75 phút/ tuần với cường độ cao. 
• Chăm sóc dinh dưỡng tốt. Thực hiện chế độ ăn khoa học và cân bằng giúp ngăn ngừa suy giảm nhận thức. Đồng thời giảm nguy cơ mắc các bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường…

Tóm lại, suy giảm nhận thức ở người cao tuổi có thể do nhiều nguyên nhân. Để cải thiện tình trạng này người cao tuổi quan tâm đến chế độ ăn khoa học, luyện tập thường xuyên. Đồng thời tiếp tục học tập không ngừng để có thể có thêm kiến thức mới và duy trì các mối quan hệ xã hội. 

Tài liệu tham khảo: Webmd.com, Mayoclinic.org, Healthline.com