Dư vitamin C có sao không? Hiểu đúng để bảo vệ sức khỏe

Nhiều người thắc mắc dư vitamin C có sao không và mức nào là an toàn? Vitamin C giúp tăng sức đề kháng và duy trì năng lượng cho cơ thể, nhưng nếu bổ sung quá mức có thể gây hại. Cùng theo dõi bài viết để biết câu trả lời cụ thể nhé.

Vitamin C là gì và vai trò quan trọng của nó với cơ thể?

Vitamin C (ascorbic acid) là một loại vitamin tan trong nước, không được cơ thể sản sinh tự nhiên và phải lấy từ thực phẩm hoặc bổ sung. Nó đóng vai trò thiết yếu trong việc tổng hợp collagen, hỗ trợ mô liên kết, giúp chữa lành vết thương và tham gia hệ miễn dịch giúp hỗ trợ thải độc cho cơ thể.

Ngoài ra, vitamin C còn có tác dụng chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác động của gốc tự do, và tăng khả năng hấp thu sắt dạng thực vật (non-heme iron). 

Dư vitamin C có sao không?

Thực tế, lượng vitamin C khuyến nghị mỗi ngày cho người trưởng thành chỉ nên ở mức 75–90 mg và giới hạn tối đa an toàn là 2.000 mg/ngày (Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH). Khi vượt quá ngưỡng này, cơ thể không thể hấp thụ hết, phần dư thừa được đào thải qua nước tiểu nhưng vẫn có thể tạo áp lực cho thận, làm tăng nguy cơ sỏi thận oxalat. Ngoài ra, người dùng liều cao thường xuyên có thể gặp các biểu hiện như buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng, và mất cân bằng vi chất.

Các nghiên cứu của Mayo Clinic cũng cho thấy, việc dùng vitamin C liều cao kéo dài không mang lại thêm lợi ích tăng sức đề kháng mà ngược lại còn ảnh hưởng đến hấp thu đồng và vitamin B12, khiến cơ thể mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa.

Việc dư vitamin C cũng có thể ảnh hưởng đến xét nghiệm y tế (ví dụ làm sai lệch kết quả xét nghiệm máu hay nước tiểu nếu mức ascorbic acid quá cao) hoặc gây tương tác với bệnh lý nền (ví dụ người có rối loạn chuyển hóa sắt như hemochromatosis). 

Dư vitamin C bị gì? Những dấu hiệu phổ biến

Bên cạnh các rủi ro do thừa vitamin C, việc thiếu hụt vi chất này cũng gây ra nhiều ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe.

• Rối loạn tiêu hóa: Các biểu hiện như tiêu chảy, đầy hơi, đau bụng, buồn nôn thường xuất hiện khi lượng vitamin C vượt quá khả năng hấp thu của ruột. Nguyên nhân là do vitamin C có tính acid và tác dụng thẩm thấu (osmotic effect), gây kích ứng hệ tiêu hóa.
• Ảnh hưởng đến thận: Dư vitamin C có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận oxalat hoặc tổn thương ống thận (oxalate nephropathy), đặc biệt ở người có tiền sử bệnh thận. Dấu hiệu cảnh báo gồm đau vùng lưng, tiểu buốt, tiểu ra máu hoặc thay đổi màu nước tiểu.
• Tác động đến xét nghiệm y khoa: Hàm lượng ascorbic acid cao trong máu hoặc nước tiểu có thể làm sai lệch kết quả xét nghiệm như glucose, creatinine hoặc phân tích nước tiểu.
• Nhóm nguy cơ cao: Những người có bệnh thận mạn, rối loạn chuyển hóa sắt (như hemochromatosis) hoặc đang truyền vitamin C liều cao kéo dài trong điều trị y khoa (như ICU hoặc sepsis) có nguy cơ gặp biến chứng nặng hơn.

Mức bổ sung vitamin C an toàn

Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), nhu cầu vitamin C hàng ngày cho người trưởng thành là:

• Nam giới: khoảng 90 mg/ngày
• Nữ giới: khoảng 75 mg/ngày
• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: có thể cần từ 85–120 mg/ngày tùy giai đoạn (NIH, 2024).
• Mức tối đa cơ thể có thể dung nạp an toàn (Upper Limit) là 2.000 mg/ngày. 

Nguồn vitamin C tốt nhất vẫn đến từ thực phẩm tự nhiên như cam, chanh, kiwi, ổi, dâu tây, ớt chuông và bông cải xanh. Thực phẩm giúp hấp thu ổn định hơn, ít nguy cơ dư thừa so với dùng viên uống.

Làm gì ngay khi gặp rối loạn tiêu hóa do uống vitamin C liều cao?     

Nếu bạn đang dùng bổ sung vitamin C và gặp phản ứng tiêu hóa (tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn…) hãy thực hiện các bước sau:

• Ngưng ngay liều bổ sung vitamin C bạn đang dùng, hoặc tạm giảm lượng.
• Thay đổi dạng bổ sung: Chuyển sang liều chia nhỏ nhiều lần trong ngày, hoặc dùng cùng đồ ăn để giảm khả năng kích ứng đường tiêu hóa.
• Uống đủ nước, nghỉ ngơi và theo dõi xem triệu chứng có giảm trong vài ngày.
• Nếu triệu chứng nặng, kéo dài hoặc có dấu hiệu khác như thay đổi việc đi tiểu (đau lưng, tiểu ra máu, ít nước tiểu…), bạn nên đến khám bác sĩ để làm xét nghiệm chức năng thận (ví dụ creatinine, urinalysis để kiểm tra máu/oxalat trong nước tiểu).
• Trong trường hợp bạn đang dùng liều cao (hoặc truyền IV) vitamin C cho mục đích y tế, hãy thông báo với bác sĩ về các triệu chứng và yêu cầu theo dõi chức năng thận và xét nghiệm liên quan.

Ngoài ra, để phòng ngừa, bạn nên cân nhắc việc chia liều nhỏ, ưu tiên bổ sung từ thực phẩm và theo dõi định kỳ nếu dùng liều cao kéo dài (ví dụ hơn vài trăm mg mỗi ngày trong nhiều tháng hoặc hơn).  

Truyền Vitamin C: Hình thức truyền vi chất an toàn mới

Truyền vitamin C bằng đường tĩnh mạch (IV) là một phương pháp đưa trực tiếp chất này vào hệ tuần hoàn, không phải đi qua đường tiêu hóa. Nhờ vậy, nó tránh được giới hạn hấp thu ruột và có thể đạt nồng độ trong máu cao hơn đáng kể so với uống thường – đây là lý do nó được xem là hình thức truyền vi chất an toàn mới trong các nghiên cứu lâm sàng.

Một số nghiên cứu cho thấy, IV vitamin C liều cao có hiệu quả tiềm năng và vẫn được dung nạp tốt:

• Theo NCI PDQ, việc sử dụng IV vitamin C trong thử nghiệm lâm sàng (ví dụ hỗ trợ điều trị ung thư kết hợp hoặc như liệu pháp bổ sung) đã được tiến hành và nhìn chung “được dung nạp tốt”.
• Trong nghiên cứu Safety of High-Dose Vitamin C in Non-Intensive Care (2024), các bệnh nhân COVID-19 được truyền liều cao vitamin C (10 g mỗi ngày trong 3 ngày) không gặp biến cố thận nghiêm trọng và không có khác biệt đáng kể trong chức năng thận so với nhóm kiểm soát, chứng tỏ tính an toàn của liệu pháp này ở người bệnh mức độ vừa đến nặng.
• Một thử nghiệm pha I trên bệnh nhân ung thư tiến triển cũng đánh giá tính “chịu đựng” (tolerability) và dược động học (pharmacokinetics) của IV ascorbic acid liều cao, và xác nhận là tương đối an toàn trong điều kiện thử nghiệm kiểm soát.

Nói tóm lại, nếu bạn từng thắc mắc dư vitamin C có sao không hoặc dư vitamin C bị gì, hãy nhớ rằng nhiều hơn không đồng nghĩa với tốt hơn. Việc bổ sung vitamin C cần dựa trên nhu cầu thực tế và có sự hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả tối ưu, an toàn cho sức khỏe lâu dài. 

Nguồn tham khảo:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/books/NBK499877/
• https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/vitamin-c/
• https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements-vitamin-c/art-20363932
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38999551/
• https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/cam/hp/vitamin-c-pdq
• https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/vitamin-c/