Cơ thể mất nước có triệu chứng gì? Khi nào cần đi khám?

Khi cơ thể thiếu nước, bạn có thể gặp những dấu hiệu như khát nước liên tục, da khô, mệt mỏi hay chóng mặt. Nhận biết rõ cơ thể mất nước có triệu chứng gì sẽ giúp bạn kịp thời bổ sung nước, tránh những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và năng lượng hàng ngày.

Tại sao việc duy trì đủ nước trong cơ thể lại quan trọng?

Nước chiếm khoảng 60% trọng lượng cơ thể người trưởng thành và đóng vai trò sống còn với hầu hết hoạt động sinh lý. Duy trì đủ nước không chỉ giúp cơ thể hoạt động bình thường mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, từ khả năng tập trung đến chức năng thận và tim mạch.

• Duy trì cân bằng cơ thể và chức năng sinh học: Cơ thể cần nước để điều hòa nồng độ điện giải như natri, kali, canxi – những chất thiết yếu cho nhịp tim, co cơ và dẫn truyền thần kinh. Khi thiếu nước, các chức năng này có thể bị rối loạn, gây ra mệt mỏi, nhức đầu, chuột rút, thậm chí rối loạn nhịp tim trong những trường hợp nghiêm trọng. Nghiên cứu từ Mayo Clinic (2019) chỉ ra rằng mất nước ngay cả ở mức nhẹ cũng làm giảm hiệu quả nhận thức, khả năng vận động và kiểm soát nhiệt độ cơ thể. Một nghiên cứu khác trên tạp chí Journal of the American College of Nutrition (2015) cho thấy sự thiếu hụt nước làm giảm quá trình vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng đến tế bào, ảnh hưởng trực tiếp đến trao đổi chất và sản xuất năng lượng.
•  Điều hòa nhiệt độ cơ thể: Nước là thành phần chính của mồ hôi. Khi cơ thể nóng lên, mồ hôi bay hơi giúp làm mát cơ thể. Nếu thiếu nước, cơ thể không thể tỏa nhiệt hiệu quả, dẫn đến nguy cơ kiệt sức do nóng hoặc sốc nhiệt. Đây là lý do tại sao các vận động viên, người lao động nặng hoặc trẻ nhỏ rất dễ bị ảnh hưởng nếu không uống đủ nước.
• Hỗ trợ chức năng thận và loại bỏ độc tố: Thận cần nước để lọc máu, thải chất thải và duy trì cân bằng điện giải. Mất nước kéo dài có thể dẫn đến sỏi thận hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu. Nghiên cứu của Popkin và cộng sự (2010) chỉ ra rằng duy trì đủ nước giúp thận hoạt động hiệu quả, giảm nguy cơ suy thận mạn tính.
• Ảnh hưởng đến khả năng nhận thức và tinh thần: Mất nước dù chỉ 1–2% trọng lượng cơ thể cũng đủ làm giảm khả năng tập trung, trí nhớ và tâm trạng. Masento và cộng sự (2014) nghiên cứu thấy rằng những người thiếu nước thường cảm thấy mệt mỏi, cáu kỉnh và giảm khả năng thực hiện các nhiệm vụ trí tuệ. Điều này giải thích tại sao việc uống đủ nước quan trọng ngay cả trong học tập, làm việc trí óc hàng ngày.
• Bảo vệ các mô và cơ quan: Nước giúp giữ ẩm cho da, mắt, niêm mạc và các mô cơ thể khác. Thiếu nước dẫn đến khô da, mỏi mắt, giảm khả năng vận động và làm chậm quá trình hồi phục khi bị chấn thương hoặc bệnh tật.

Duy trì đủ nước là yếu tố quan trọng để cơ thể hoạt động bình thường, hỗ trợ trao đổi chất, duy trì chức năng thận, điều hòa nhiệt độ và bảo vệ não bộ. Việc uống nước đều đặn, ăn nhiều rau, trái cây, và hạn chế đồ uống có cồn hoặc caffein sẽ giúp duy trì trạng thái cơ thể cân bằng và khỏe mạnh.

Lý do cơ thể mất nước

Có nhiều nguyên nhân khiến cơ thể mất nước, bao gồm:

• Mất nước do vận động và ra mồ hôi quá nhiều: Khi tập luyện cường độ cao hoặc làm việc trong môi trường nóng, cơ thể mất một lượng lớn nước và điện giải qua mồ hôi. Nếu không bù kịp thời, nguy cơ mất nước tăng cao.
• Tiêu chảy, nôn mửa hoặc các rối loạn tiêu hóa: Những tình trạng này làm mất nước nhanh chóng, đồng thời giảm điện giải quan trọng như natri và kali.
• Thiếu lượng nước uống hàng ngày: Không cung cấp đủ nước trong sinh hoạt thường nhật là nguyên nhân phổ biến dẫn đến mất nước mạn tính, gây mệt mỏi và giảm năng suất làm việc.
• Sử dụng thuốc lợi tiểu hoặc một số loại thuốc điều trị: Những loại thuốc này làm tăng đào thải nước qua thận, dễ gây mất nước nếu không được kiểm soát.
• Bệnh lý hoặc sốt kéo dài: Một số bệnh lý như tiểu đường, bệnh thận hoặc sốt cao lâu ngày khiến cơ thể tiêu hao nước nhanh, làm tăng nguy cơ mất nước nghiêm trọng.

Cơ thể mất nước có triệu chứng gì?

Khi cơ thể mất nước, bạn có thể gặp những dấu hiệu sau:

• Khát nước và miệng khô: Khi lượng dịch trong cơ thể giảm, các thụ thể áp suất thẩm thấu trong vùng hạ đồi phát tín hiệu kích hoạt cảm giác khát. Đồng thời, giảm tiết nước bọt dẫn đến khô niêm mạc miệng, làm tăng nguy cơ kích ứng hoặc viêm tại khoang miệng.
• Mệt mỏi, yếu cơ và chóng mặt: Suy giảm thể tích tuần hoàn làm giảm lưu lượng máu tới các mô cơ và não, dẫn đến thiếu oxy và chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình tạo năng lượng. Hậu quả là cơ thể nhanh mệt, cơ bắp yếu đi, và trong những trường hợp mất nước đáng kể, có thể xuất hiện hiện tượng hoa mắt, choáng váng.
• Da khô, mất độ đàn hồi: Mất nước làm giảm lượng dịch ngoại bào, khiến da mất khả năng co giãn. Khi véo nhẹ, da không trở lại hình dạng ban đầu ngay lập tức, đây là chỉ dấu lâm sàng quan trọng cho mất nước mức trung bình hoặc nặng.
• Nước tiểu sẫm màu hoặc ít: Thận tăng tái hấp thu nước nhờ hormone ADH, làm giảm thể tích nước tiểu. Nước tiểu cô đặc, màu sẫm là biểu hiện cho thấy cơ thể đang cố gắng bảo toàn nước, đồng thời cảnh báo tình trạng thiếu nước kéo dài.
• Nhịp tim nhanh và huyết áp giảm: Giảm thể tích máu làm giảm áp lực trở về tim, tim phải tăng nhịp để duy trì tưới máu các cơ quan. Mất nước nghiêm trọng có thể gây tụt huyết áp và suy tuần hoàn, tiềm ẩn nguy cơ sốc.
• Khó tập trung, lú lẫn:  Thiếu nước ảnh hưởng tới lượng oxy và glucose cung cấp cho não, làm giảm hiệu quả hoạt động thần kinh. Hậu quả là khó duy trì tập trung, phản xạ chậm, trí nhớ giảm, và trong trường hợp nặng, có thể xuất hiện lú lẫn hoặc rối loạn ý thức.

Một số biến chứng nếu không kịp thời điều trị mất nước cơ thể

Nếu tình trạng mất nước không được xử lý kịp thời, cơ thể có thể gặp nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Rối loạn cân bằng điện giải: Mất nước kéo theo mất natri, kali và các khoáng chất quan trọng, gây co thắt cơ, nhịp tim bất thường hoặc co giật.
• Suy thận cấp: Thiếu nước làm giảm lưu lượng máu đến thận, dẫn đến suy giảm chức năng thận và nguy cơ tổn thương vĩnh viễn.
• Sốc mất nước: Khi thể tích máu giảm mạnh, huyết áp tụt, tim đập nhanh, cơ thể có thể rơi vào trạng thái sốc, đe dọa tính mạng nếu không can thiệp kịp thời.
• Suy giảm chức năng não bộ: Não rất nhạy cảm với thiếu nước, gây khó tập trung, lú lẫn, mệt mỏi và phản xạ chậm.
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng: Mất nước làm giảm hiệu quả tuần hoàn và miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc bệnh nhiễm trùng.

Gợi ý một số biện pháp cấp cứu khi cơ thể mất nước hiệu quả

Để đảm bảo an toàn, bạn có thể áp dụng các biện pháp cấp cứu khi cơ thể mất nước sau:

• Uống nước lọc hoặc dung dịch điện giải: Bù nước qua đường uống là cách nhanh chóng để cân bằng nước và điện giải. Dung dịch điện giải chứa natri và kali giúp cơ thể hấp thụ nước hiệu quả hơn so với nước thường.
• Nghỉ ngơi ở nơi mát, thoáng khí: Giúp giảm mất nước do nhiệt độ cao, hạn chế đổ mồ hôi và ổn định thân nhiệt.
• Bổ sung thực phẩm giàu nước: Trái cây và rau củ như dưa hấu, cam, bưởi, dưa leo cung cấp nước tự nhiên cùng vitamin và khoáng chất, hỗ trợ hồi phục cơ thể.
• Tránh cafein, rượu và đồ uống nhiều đường: Những chất này có thể lợi tiểu hoặc gây mất nước thêm, làm chậm quá trình hồi phục.
• Theo dõi lượng nước và triệu chứng: Ghi lại lượng nước uống, màu sắc nước tiểu và các dấu hiệu như mệt mỏi, chóng mặt để điều chỉnh kịp thời.

Có nên truyền vitamin tĩnh mạch để cải thiện tình trạng cơ thể mất nước?

Truyền vitamin tĩnh mạch (IV) thường được nhiều người quan tâm như một cách nhanh chóng bổ sung dưỡng chất và hỗ trợ cơ thể hồi phục. Tuy nhiên, khi cơ thể mất nước, việc quan trọng nhất vẫn là bù nước và cân bằng điện giải. Vitamin truyền tĩnh mạch có thể giúp bổ sung vitamin và khoáng chất, nhưng không thể thay thế nước hoặc dung dịch điện giải, và chỉ nên được sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ.

Đối với người bị mất nước nhẹ hoặc trung bình, uống nước lọc, dung dịch điện giải và bổ sung thực phẩm giàu nước thường là đủ. Truyền vitamin tĩnh mạch có thể hữu ích trong các trường hợp mất nước nặng, cơ thể suy nhược hoặc không thể bổ sung nước qua đường uống, nhưng cần được thực hiện an toàn dưới giám sát y tế để tránh rủi ro như nhiễm trùng hoặc mất cân bằng điện giải.

Tóm lại, biết rõ cơ thể mất nước có triệu chứng gì sẽ giúp bạn nhận biết sớm và áp dụng các biện pháp phòng ngừa kịp thời. Việc duy trì đủ nước, bổ sung điện giải và theo dõi các dấu hiệu cảnh báo không chỉ ngăn ngừa mệt mỏi mà còn giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. 

Tài liệu tham khảo:

• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6354080/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK555956/
• https://medlineplus.gov/dehydration.html
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6723611/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31405195/