Bệnh trầm cảm có mấy mức độ? Bạn đang ở độ nào?

Bệnh trầm cảm có thể được phân loại thành nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Mỗi mức độ mang lại những biểu hiện và ảnh hưởng riêng biệt đối với tâm trạng và cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Hãy cùng tìm hiểu trầm cảm có mấy mức độ và liệu bạn có đang ở trong các giai đoạn trầm cảm này không?

Trầm cảm có mấy cấp độ?

Câu hỏi được nhiều người đặt ra là trầm cảm có mấy mức độ hay trầm cảm các cấp độ gồm những dấu hiệu nào? Thông thường, trầm cảm có thể được phân loại thành 4 mức độ từ nhẹ đến nghiêm trọng. Mỗi mức độ trầm cảm mang những biểu hiện và dấu hiệu đặc trưng riêng.

Trầm cảm mức độ nhẹ (cấp độ 1)

Trong trầm cảm nhẹ, người bệnh thường trải qua cảm giác buồn tạm thời. Các triệu chứng có thể xuất hiện lần đầu trong khoảng từ 2 tuần đến vài tháng gần đây và không có ý định tự tử. Tuy nhiên, đôi khi có suy nghĩ về cái chết và có thể ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày, nhưng chưa gây tác động đáng kể đến các khía cạnh cuộc sống như mối quan hệ và công việc/ học tập. Dưới đây là một số triệu chứng mà người bị trầm cảm nhẹ có thể gặp phải:

• Cảm giác khó chịu hoặc tức giận
• Tình trạng tự ti
• Cảm giác tội lỗi và tuyệt vọng
• Mất hứng thú đối với các hoạt động trước đây yêu thích
• Khó tập trung tại nơi làm việc
• Thiếu động lực
• Không muốn tương tác với người khác
• Buồn ngủ ban ngày hoặc mất ngủ
• Cảm thấy mệt mỏi
• Thay đổi trong khẩu vị ăn uống, có thể thèm ăn hoặc mất khẩu vị, hoặc cả hai
• Tăng cân hoặc giảm cân

Các triệu chứng tâm lý trong giai đoạn này thường không nghiêm trọng và ít được chú ý. Đặc biệt, người bệnh có thể trải qua những triệu chứng về thể chất như đau nhức khắp cơ thể, đau khớp, lo lắng, nhịp tim nhanh, khó thở… Điều này khiến họ nghĩ rằng mình mắc bệnh về thể chất và thường phải đi khám bác sĩ nhiều lần mà không tìm ra nguyên nhân. Thực tế, đó là những biểu hiện của trạng thái trầm cảm.

Trầm cảm nhẹ có thể được kiểm soát mà không cần sử dụng thuốc, thông qua việc điều chỉnh lối sống, tìm hiểu các phương pháp trò chuyện tâm lý hoặc nhận ra những vấn đề gây căng thẳng cho bản thân và tìm cách vượt qua chúng, hoặc sử dụng các sản phẩm hỗ trợ như thảo dược… Tuy nhiên, nếu không can thiệp, trầm cảm nhẹ sẽ không tự biến mất và có thể tiến triển thành các mức độ nghiêm trọng hơn.

Trầm cảm mức độ vừa (cấp độ 2)

Trong trầm cảm vừa, người bệnh có những triệu chứng tương tự như trầm cảm nhẹ nhưng mức độ nghiêm trọng hơn: Có nhiều suy nghĩ tiêu cực về bản thân, cảm giác tuyệt vọng sâu sắc hơn và khả năng tiếp tục hoạt động hàng ngày bị ảnh hưởng. Dưới đây là một số triệu chứng có thể xuất hiện ở trầm cảm mức độ vừa:

• Cảm giác mất tự tin, không tự tin trong bản thân
• Ám ảnh về cái chết hoặc ý nghĩ tự sát
• Mất quan tâm hoặc niềm vui trong cuộc sống
• Tổn thương về tình cảm và mối quan hệ
• Sự mất ngủ hoặc thay đổi giấc ngủ
• Mất năng lượng và mệt mỏi
• Giảm khả năng tập trung và ra quyết định
• Tăng hoặc giảm cân không lường trước
• Cảm giác giá trị bản thân thấp
• Tình trạng lo âu và căng thẳng
• Tác động tiêu cực đến hiệu suất công việc hoặc học tập
• Tự cô lập và tránh xa xã hội.

Một khác biệt đáng chú ý so với trạng thái trầm cảm nhẹ là giai đoạn trung gian, khi các triệu chứng trầm cảm trở nên đủ nghiêm trọng để gây ảnh hưởng đến công việc, khả năng chăm sóc gia đình và giao tiếp xã hội. Điều này làm cho việc chẩn đoán trầm cảm mức độ trung bình trở nên dễ dàng hơn.

Trong giai đoạn này, có thể sử dụng các phương pháp tâm lý hoặc thuốc chống trầm cảm để điều trị. Nếu bản thân có thể duy trì nỗ lực thay đổi bản thân dưới sự hướng dẫn của chuyên gia và phản ứng tốt với liệu pháp tâm lý, thì có thể vượt qua giai đoạn này mà không cần sử dụng liệu pháp dược phẩm.

Trầm cảm mức độ nặng không kèm theo loạn thần (cấp độ 3)

Trạng thái trầm cảm nặng thường bắt đầu có những dấu hiệu đáng chú ý trong khoảng hai năm, với triệu chứng nghiêm trọng mà ngay cả người thân cũng có thể nhận ra. Những người ở giai đoạn này thường trải qua những biểu hiện sau đây:

• Trạng thái buồn bã kéo dài.
• Hoạt động chậm chạp, dường như lười biếng và thiếu năng lượng.
• Tự ti và mất tự tin.
• Cảm thấy vô dụng hoặc có cảm giác tội lỗi.
• Tự gây tổn thương cho bản thân hoặc có ý nghĩ tổn thương người khác, đặc biệt là những người đã làm hại cho mình trước đó.

Trầm trọng hơn, người bệnh có thể có ý nghĩ tự tử hoặc thực hiện hành vi tự tử. Họ có thể đã chuẩn bị kế hoạch hoặc thực hiện hành động tự tử nhưng không thành công.

Giai đoạn này thường xuất hiện các triệu chứng cơ thể gần như thường xuyên. Người bị trầm cảm ở giai đoạn này thường có ba triệu chứng điển hình của trầm cảm nhẹ hoặc vừa, cộng thêm hai triệu chứng đặc biệt, trong đó một trong hai triệu chứng là tâm trạng chán nản hoặc mất hứng thú. Thời gian duy trì các triệu chứng này phải kéo dài ít nhất 2 tuần, và nếu có triệu chứng đặc biệt thì không cần chờ đến 2 tuần. Người bị trầm cảm ở mức độ nặng thường gặp khó khăn trong việc tham gia xã hội, làm việc và chăm sóc gia đình.

Trầm cảm mức độ nặng kèm theo loạn thần (cấp độ 4)

Trong giai đoạn này, trạng thái trầm cảm của người bệnh cũng đi kèm với các triệu chứng hoang tưởng, bao gồm ảo giác như nghe thấy tiếng nói, âm thanh lạ, và tưởng tượng về sự xuất hiện của những tai họa sắp xảy ra.

Trầm cảm nặng hoặc trầm cảm kèm theo loạn thần đòi hỏi sự can thiệp y tế càng sớm càng tốt. Khi xuất hiện các biểu hiện loạn thần hoặc hành vi tự tổn thương, hoặc ý nghĩ tự sát, người bệnh cần được thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa Sức khỏe Tâm thần ngay lập tức. Bác sĩ có thể sử dụng thuốc hoặc kết hợp với liệu pháp tâm lý, cũng như sử dụng sốc điện để giúp bệnh nhân vượt qua tình trạng nguy hiểm.

Biết mình đang ở giai đoạn trầm cảm nào có quan trọng không?

Chúng ta đã tìm hiểu qua về các mức độ trầm cảm hay các giai đoạn trầm cảm. Vậy liệu biết mình đang ở giai đoạn trầm cảm nào có quan trọng hay không và vì sao? Có, điều quan trọng là phải hiểu các giai đoạn khác nhau hoặc mức độ nghiêm trọng của bệnh trầm cảm vì nó có thể hướng dẫn phương pháp điều trị thích hợp và mức độ can thiệp cần thiết. Trầm cảm không phải là một tình trạng chung cho tất cả mọi người và biểu hiện của nó có thể khác nhau về cường độ ở mỗi người. 

Dưới đây là cái nhìn chi tiết hơn về lý do tại sao việc biết giai đoạn trầm cảm lại quan trọng:

• Chẩn đoán chính xác: Xác định các mức độ trầm cảm giúp các chuyên gia sức khỏe tâm thần đưa ra chẩn đoán chính xác và phân biệt nó với các tình trạng tiềm ẩn hoặc nguyên nhân cơ bản khác. Ví dụ, trầm cảm nhẹ có thể là do tình huống, trong khi trầm cảm nặng có thể chỉ ra một tình trạng mãn tính và dai dẳng hơn như rối loạn trầm cảm nặng.
• Kế hoạch điều trị phù hợp: Các mức độ trầm cảm sẽ trực tiếp cho biết loại và cường độ điều trị cần thiết. Trầm cảm nhẹ có thể đáp ứng tốt với thay đổi lối sống, liệu pháp hoặc dùng thuốc liều thấp, trong khi trầm cảm nặng hoặc mãn tính thường cần một phương pháp điều trị toàn diện và tích cực hơn bao gồm dùng thuốc liều cao hơn, trị liệu chuyên sâu và có thể nhập viện hoặc các chương trình điều trị ban ngày.
• Theo dõi tiến trình: Biết trầm cảm các cấp độ ngay từ đầu sẽ cung cấp cơ sở để theo dõi tiến trình và điều chỉnh điều trị khi cần thiết. Nếu các triệu chứng vẫn tồn tại hoặc trầm trọng hơn bất chấp những can thiệp ban đầu, điều đó có thể cho thấy cần phải tăng cường điều trị hoặc thử một cách tiếp cận khác.
• Đánh giá rủi ro: Trầm cảm các cấp độ nặng (độ 3 và 4) có liên quan đến nguy cơ tự làm hại bản thân, ý định tự tử và suy giảm chức năng hoàn toàn cao hơn. Hiểu được giai đoạn trầm cảm giúp đánh giá mức độ rủi ro và xác định xem có cần can thiệp ngay lập tức hoặc nhập viện để đảm bảo an toàn cho cá nhân hay không.
• Giáo dục tâm lý: Giáo dục cá nhân và người thân của họ về giai đoạn trầm cảm cụ thể mà họ đang trải qua có thể thúc đẩy sự hiểu biết tốt hơn, giảm bớt sự kỳ thị và khuyến khích sự tham gia vào kế hoạch điều trị được đề xuất.
• Phân bổ nguồn lực: Từ góc độ y tế công cộng, việc xác định mức độ phổ biến và phân bổ của các giai đoạn trầm cảm khác nhau có thể cung cấp thông tin về phân bổ nguồn lực, tài trợ và phát triển các dịch vụ hỗ trợ có mục tiêu và chiến lược phòng ngừa.

Điều quan trọng cần lưu ý là các giai đoạn trầm cảm không phải lúc nào cũng rõ ràng và các triệu chứng có thể dao động theo thời gian. Đánh giá lại thường xuyên và trao đổi cởi mở với các chuyên gia sức khỏe tâm thần là rất quan trọng để đảm bảo điều chỉnh phù hợp và kịp thời cho kế hoạch điều trị khi cần thiết.

Các điểm cần lưu ý ở các mức độ trầm cảm

Dưới đây là một số điểm chính cần lưu ý ở các cấp độ hoặc giai đoạn trầm cảm khác nhau:

Trầm cảm nhẹ

• Có thể vẫn hoạt động tương đối bình thường nhưng năng suất và sự thích thú bị giảm
• Điều trị thường bao gồm thay đổi lối sống (tập thể dục, hỗ trợ xã hội), trị liệu (CBT, trị liệu giữa các cá nhân) và có thể dùng thuốc chống trầm cảm liều thấp.
• Tầm quan trọng của việc giải quyết các triệu chứng sớm để ngăn ngừa tình trạng xấu đi.

Trầm cảm mức độ vừa

• Thường bị suy giảm đáng kể hoạt động hàng ngày tại nơi làm việc, ở nhà hoặc trong các mối quan hệ
• Điều trị thường bao gồm thuốc chống trầm cảm cùng với liệu pháp tâm lý
• Có thể yêu cầu điều chỉnh thuốc hoặc thử các loại khác nhau để tìm ra loại phù hợp
• Hệ thống hỗ trợ và thay đổi lối sống vẫn là những thành phần quan trọng trong điều trị

Trầm cảm nặng

• Nguy cơ tự làm hại bản thân hoặc tự tử cao, cần được theo dõi chặt chẽ và có thể phải nhập viện.
• Điều trị thường bao gồm sự kết hợp của thuốc chống trầm cảm liều cao, liệu pháp tâm lý chuyên sâu (cá nhân và nhóm) và có thể các biện pháp can thiệp khác như liệu pháp điện giật (ECT) hoặc kích thích từ trường xuyên sọ (TMS).
• Hệ thống hỗ trợ là rất quan trọng và có thể cần phải thực hiện các bước để đảm bảo an toàn cho cá nhân.

Điều quan trọng cần lưu ý rằng đây là những hướng dẫn chung và kinh nghiệm cụ thể cũng như phương pháp điều trị có thể khác nhau tùy theo hoàn cảnh riêng của từng cá nhân và phản ứng với các biện pháp can thiệp. Sự hợp tác chặt chẽ với các chuyên gia sức khỏe tâm thần là điều cần thiết để chăm sóc và kiểm soát trầm cảm tối ưu ở bất kỳ giai đoạn nào.

Hãy dành thời gian để tự quan sát và nhận biết mức độ của bệnh trầm cảm mà bạn đang trải qua. Điều này sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về tình trạng sức khỏe tâm thần của mình và đồng thời tìm kiếm sự giúp đỡ và điều trị phù hợp. Không ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý nếu cảm thấy cần thiết, bởi sức khỏe tâm thần là yếu tố quan trọng không thể bỏ qua trong cuộc sống.

Tài liệu tham khảo: Psychcentral.com, Medicalnewstoday.com, Healthline.com