Con người có bao nhiêu tế bào thần kinh? Chúng được tái sinh và thay thế như thế nào?

Tế bào thần kinh (neuron) đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý và truyền tải thông tin trong cơ thể con người. Các tế bào này không chỉ điều khiển các hành vi, cảm giác mà còn chi phối toàn bộ hoạt động sống, từ tư duy, vận động đến cảm xúc. 

Nhưng con người có bao nhiêu tế bào thần kinh, chúng phân bố ra sao, và đang được tái sinh và thay thế như thế nào? Bài viết này sẽ làm rõ số lượng, vai trò và khả năng tái sinh của tế bào thần kinh, đồng thời trả lời các câu hỏi liên quan như “bộ não người có bao nhiêu tế bào thần kinh”, “tế bào thần kinh có tái sinh được không” và “tế bào thần kinh có chức năng gì”.

1.Con người có bao nhiêu tế bào thần kinh?

1.1 Định nghĩa

Tế bào thần kinh là đơn vị cơ bản của hệ thần kinh, chịu trách nhiệm chính trong việc truyền tải tín hiệu điện hóa học. Chúng có cấu trúc đặc biệt với ba phần chính: thân tế bào, sợi trục và đuôi gai. Các tế bào này đảm nhiệm vai trò quan trọng trong mọi hoạt động của cơ thể.

1.2 Tế bào thần kinh nằm ở đâu?

Tế bào thần kinh có mặt khắp cơ thể, bao gồm:

• Hệ thần kinh trung ương: Tập trung ở não và tủy sống, là nơi xử lý và điều phối thông tin.
• Hệ thần kinh ngoại biên: Nối hệ thần kinh trung ương với các cơ quan khác, giúp cơ thể phản ứng với môi trường.

2.Con người có bao nhiêu tế bào thần kinh?

Theo nghiên cứu của Azevedo và các cộng sự năm 2009, con người có khoảng 86 tỷ tế bào thần kinh trong bộ não, chiếm phần lớn số lượng trong toàn bộ hệ thần kinh​. Các tế bào thần kinh này kết nối với nhau qua hàng nghìn tỷ khớp thần kinh, tạo nên một mạng lưới phức tạp để điều khiển các chức năng sống.

2.1. Tế bào thần kinh có chức năng gì?

Tế bào thần kinh được chia thành ba loại chính, mỗi loại đảm nhận một chức năng riêng biệt trong cơ thể:

1. Tế bào thần kinh cảm giác

• Chức năng chính: Thu nhận thông tin từ môi trường bên ngoài (âm thanh, ánh sáng, nhiệt độ, áp lực, mùi vị) và truyền tín hiệu đến hệ thần kinh trung ương.
• Vai trò: Giúp cơ thể phản ứng nhanh với các kích thích từ môi trường, đảm bảo sự sống còn.

2. Tế bào thần kinh vận động

• Chức năng chính: Truyền tín hiệu từ não và tủy sống đến các cơ quan, cơ bắp để thực hiện các hành động như đi, chạy, viết hoặc nói.
• Vai trò: Điều khiển vận động tự nguyện và không tự nguyện (như nhịp tim, hô hấp).

3. Tế bào thần kinh trung gian (liên kết)

• Chức năng chính: Kết nối các tế bào thần kinh cảm giác và vận động, tạo ra các phản xạ và hành động phức tạp.
• Vai trò: Tích hợp và xử lý thông tin trong não bộ, giúp con người suy nghĩ, học tập và ghi nhớ.

Tế bào thần kinh không chỉ là thành phần cơ bản trong não bộ mà còn là nền tảng của mọi hoạt động sống. Với câu hỏi “tế bào thần kinh có chức năng gì”, có thể khẳng định rằng chúng đóng vai trò thiết yếu trong việc điều phối toàn bộ các chức năng sinh học và tâm lý của con người.

3.Bộ não người có bao nhiêu tế bào thần kinh?

Như đã chia sẻ ở trên, bộ não người chứa khoảng 86 tỷ tế bào thần kinh, trong đó tiểu não chiếm khoảng 50% tổng số lượng, mặc dù chỉ chiếm 10% thể tích. Điều này cho thấy sự phân bố không đồng đều của tế bào thần kinh trong các vùng não​.

Tế bào thần kinh trong não không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển cơ thể mà còn được phân bổ khác nhau trong các vùng não để đảm nhận các chức năng đặc thù. Mỗi vùng não chứa số lượng tế bào thần kinh khác nhau, được thiết kế để thực hiện các nhiệm vụ cụ thể.

3.1 Đại não

• Số lượng tế bào thần kinh: Đại não, phần lớn nhất của não bộ, chiếm khoảng 20 tỷ tế bào thần kinh, tương đương với khoảng 23% tổng số tế bào thần kinh trong não​.
• Chức năng:
  • Đại não là trung tâm điều khiển các hoạt động tư duy, suy luận và ra quyết định.
  • Đảm nhiệm vai trò quan trọng trong xử lý ngôn ngữ, hỗ trợ việc giao tiếp, hiểu và biểu đạt ý tưởng.
  • Đây cũng là vùng điều khiển cảm xúc, giúp con người nhận biết và phản ứng với các trạng thái cảm xúc như vui, buồn, sợ hãi.
• Đặc điểm cấu trúc: Đại não được chia thành hai bán cầu, mỗi bán cầu đảm nhiệm các chức năng khác nhau, với sự liên kết chặt chẽ qua thể chai (corpus callosum).

3.2.Tiểu não

• Số lượng tế bào thần kinh: Tiểu não chứa tới 50% tổng số tế bào thần kinh trong não, tức khoảng 43 tỷ tế bào, mặc dù thể tích của nó chỉ chiếm 10% toàn bộ não bộ​.
• Chức năng:
  • Chịu trách nhiệm chính trong việc phối hợp vận động, giúp cơ thể di chuyển chính xác và nhịp nhàng.
  • Duy trì thăng bằng và tư thế, đảm bảo sự ổn định trong các hoạt động thể chất.
  • Tham gia vào việc học tập các kỹ năng vận động phức tạp, chẳng hạn như lái xe, chơi nhạc cụ hoặc thể thao.
• Đặc điểm cấu trúc: Tiểu não được chia thành ba phần chính: thùy trước, thùy sau, và thùy nhung, mỗi phần hỗ trợ các chức năng vận động khác nhau.

3.3.Hải mã (Hippocampus)

• Số lượng tế bào thần kinh: Mặc dù hải mã chiếm tỷ lệ nhỏ về mặt thể tích, nó chứa hàng triệu tế bào thần kinh, đặc biệt tập trung ở các vùng xử lý trí nhớ​.
• Chức năng:
  • Lưu trữ trí nhớ dài hạn, giúp con người ghi nhớ các sự kiện và thông tin quan trọng.
  • Đóng vai trò quan trọng trong việc học tập và xử lý thông tin mới.
  • Kiểm soát cảm xúc, đặc biệt trong các tình huống liên quan đến căng thẳng hoặc sợ hãi.
• Đặc điểm cấu trúc: Hải mã nằm sâu bên trong não, là một phần của hệ viền (limbic system), liên kết chặt chẽ với vùng hạch hạnh nhân để kiểm soát phản ứng cảm xúc.

4. Tế bào thần kinh có tái sinh được không?

Tế bào thần kinh mới có thể được sinh ra hàng ngày trong một số vùng cụ thể của não, tuy nhiên quá trình này không phổ biến như ở các loại tế bào khác. Hiện tượng này được gọi là neurogenesis (sự sinh tế bào thần kinh mới). 

Khi bị tổn thương, tế bào thần kinh thường không có khả năng tái sinh hàng loạt mà chỉ xảy ra trong một số vùng nhất định của não, chẳng hạn như vùng hải mã (hippocampus). Đây là cách giúp não bộ duy trì khả năng học tập, lưu trữ trí nhớ và phục hồi một phần sau tổn thương.

Hải mã, khu vực quan trọng trong việc kiểm soát trí nhớ và học tập, là nơi diễn ra sự tái sinh tế bào thần kinh mạnh mẽ nhất. Các nghiên cứu chỉ ra rằng hàng ngàn tế bào thần kinh mới có thể được hình thành hàng ngày ở vùng này, đặc biệt khi não được kích thích bởi các hoạt động như tập thể dục hoặc học tập​​.

Mặc dù sự tái sinh tế bào thần kinh là có thể, nhưng nó chỉ diễn ra ở mức độ thấp và tập trung vào một số vùng cụ thể trong não. Ở người lớn tuổi, khả năng này suy giảm đáng kể, khiến việc bảo vệ các tế bào thần kinh hiện có trở thành ưu tiên hàng đầu. Ngoài ra, một số bệnh lý như Alzheimer hoặc Parkinson có thể ngăn chặn hoàn toàn quá trình neurogenesis, làm tăng tốc độ suy giảm nhận thức​​.

Việc hiểu rõ về khả năng tái sinh của tế bào thần kinh không chỉ giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của việc duy trì lối sống lành mạnh mà còn mở ra hướng đi mới trong điều trị các bệnh lý thần kinh. Đây là minh chứng cho khả năng thích nghi và phục hồi đáng kinh ngạc của não bộ.

5. Bảo vệ và trẻ hóa các tế bào thần kinh

Tế bào thần kinh là yếu tố cốt lõi để duy trì sức khỏe của hệ thần kinh và các chức năng quan trọng như tư duy, trí nhớ và vận động. Việc bảo vệ và trẻ hóa tế bào thần kinh không chỉ giúp ngăn ngừa sự suy giảm nhận thức mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống. Dưới đây là các phương pháp khoa học giúp bảo vệ và thúc đẩy sự trẻ hóa của tế bào thần kinh.

5.1. Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh

• Bổ sung omega-3: Axit béo omega-3 có trong cá hồi, cá thu, và hạt lanh là dưỡng chất quan trọng giúp củng cố màng tế bào thần kinh và cải thiện kết nối giữa các tế bào.
• Vitamin và chất chống oxy hóa: Vitamin B (đặc biệt là B12), vitamin D, và vitamin E có tác dụng bảo vệ tế bào thần kinh khỏi sự tổn thương do gốc tự do, đồng thời thúc đẩy quá trình sản sinh năng lượng cần thiết cho hoạt động của tế bào.
• Thực phẩm giàu flavonoid: Các loại quả mọng, trà xanh và cacao chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp giảm viêm và hỗ trợ chức năng thần kinh.

5.2. Tăng cường hoạt động thể chất

• Tập thể dục thường xuyên: Các hoạt động như đi bộ, yoga hoặc bơi lội không chỉ cải thiện lưu thông máu đến não mà còn kích thích quá trình tái sinh tế bào thần kinh (neurogenesis) ở vùng hải mã.
• Bài tập aerobic: Các bài tập có cường độ vừa phải giúp kích hoạt sự sản sinh yếu tố tăng trưởng thần kinh (BDNF), một protein quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển tế bào thần kinh.

5.3. Rèn luyện trí não

• Kích thích não bộ: Tham gia các hoạt động như đọc sách, giải câu đố, học ngôn ngữ mới hoặc chơi nhạc cụ giúp tăng cường kết nối thần kinh và ngăn ngừa thoái hóa não.
• Thử thách bản thân: Việc học hỏi các kỹ năng mới kích thích sự hình thành các mạng lưới thần kinh mới, giúp trẻ hóa não bộ.

5.4. Ngủ đủ giấc và giảm căng thẳng

• Giấc ngủ chất lượng: Ngủ đủ từ 7-9 tiếng mỗi đêm giúp não bộ tái tạo và loại bỏ các chất độc tích tụ trong ngày, từ đó bảo vệ tế bào thần kinh.
• Quản lý căng thẳng: Thực hành thiền định, yoga hoặc các kỹ thuật thư giãn không chỉ giảm mức cortisol trong cơ thể mà còn bảo vệ các tế bào thần kinh khỏi tổn thương.

5.5. Hạn chế các yếu tố gây tổn thương tế bào thần kinh

• Tránh rượu và ma túy: Các chất này có thể làm tổn thương tế bào thần kinh, gây suy giảm chức năng nhận thức và tăng nguy cơ mắc bệnh thần kinh.
• Ngừng hút thuốc: Nicotine và các hóa chất trong thuốc lá có thể phá hủy màng tế bào thần kinh, làm giảm khả năng truyền tín hiệu giữa các tế bào.

5.6. Hỗ trợ tái sinh tế bào thần kinh bằng công nghệ và y học hiện đại

• Bổ sung NAD: Nicotinamide Adenine Dinucleotide (NAD) là phân tử quan trọng giúp tế bào thần kinh tái tạo năng lượng và phục hồi tổn thương. Bổ sung NAD hoặc các tiền chất như NMN (Nicotinamide Mononucleotide) có thể hỗ trợ quá trình trẻ hóa não bộ.
• Liệu pháp gen: Nghiên cứu đang phát triển các liệu pháp gen để kích thích neurogenesis ở các vùng não bị tổn thương.

Con người sở hữu khoảng 86 tỷ tế bào thần kinh chỉ trong não bộ và hàng tỷ tế bào thần kinh khác phân bố khắp hệ thần kinh trung ương và ngoại biên. Tế bào thần kinh không tái sinh và thay thế thường xuyên như những tế bào khác nên con người cần hiểu cách bảo vệ và trẻ hoá tế bào thần kinh, giúp duy trì sức khỏe não bộ và cải thiện chất lượng cuộc sống. Khi muốn hiểu thêm về liệu pháp bổ sung NAD trong trẻ hoá tế bào thần kinh, hãy liên hệ ngay qua điện thoại hoặc zalo để được kết nối cùng các chuyên gia trong lĩnh vực này bạn nhé.

Nguồn tham khảo

1. Azevedo, F. A., et al. “Equal numbers of neuronal and nonneuronal cells make the human brain an isometrically scaled-up primate brain.” Journal of Comparative Neurology, 2009.
2. Nature Education
3. NCBI – PMC
4. NCBI Bookshelf