Bệnh kháng insulin là tình trạng cơ thể khó sử dụng insulin hiệu quả, khiến đường huyết dễ tăng cao hơn bình thường. Nếu không nhận biết sớm, tình trạng này có thể dẫn đến mệt mỏi, thừa cân hoặc nguy cơ tiểu đường. Hiểu rõ kháng insulin là như thế nào và các dấu hiệu liên quan sẽ giúp bạn điều chỉnh chế độ ăn uống, lối sống, phòng ngừa hiệu quả.

Bệnh kháng insulin là như thế nào?

Bệnh kháng insulin xảy ra khi cơ thể không phản ứng hiệu quả với insulin – hormone giúp đưa đường từ máu vào các tế bào để tạo năng lượng. Khi insulin không hoạt động đúng cách, đường huyết sẽ tăng cao hơn bình thường, dẫn đến nguy cơ mệt mỏi, tăng cân, và lâu dài có thể phát triển thành tiểu đường type 2.

Nguyên nhân kháng insulin là gì?

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến kháng insulin, bao gồm cả yếu tố di truyền và lối sống:

Thừa cân, đặc biệt là mỡ vùng bụng: Đây vừa là nguyên nhân vừa là biểu hiện của kháng insulin.
Ít vận động: Thiếu tập thể dục làm cơ thể khó sử dụng insulin hiệu quả.
Chế độ ăn giàu năng lượng: Thực phẩm nhiều tinh bột tinh chế và chất béo bão hòa có thể làm tăng nguy cơ kháng insulin.
Viêm mãn tính và stress oxy hóa: Những yếu tố này làm rối loạn chức năng insulin.
Yếu tố di truyền, tuổi tác và hormon: Các tình trạng như hội chứng Cushing hoặc PCOS cũng góp phần làm giảm đáp ứng của cơ thể với insulin.

Một trong những nguyên nhân kháng insulin là thừa cân béo phì (Ảnh: Sưu tầm Internet)

Các chỉ số kháng insulin

Hiện nay, chưa có xét nghiệm nào được coi là “chuẩn vàng” để xác định kháng insulin một cách phổ biến tại lâm sàng. Tuy nhiên, một số phương pháp ước lượng kháng insulin vẫn được sử dụng:

Phương pháp clamp euglycemic-hyperinsulinemic: Đây là phương pháp chính xác nhất nhưng ít được áp dụng vì quá phức tạp.
Điểm HOMA-IR: Đây là chỉ số phổ biến để ước lượng kháng insulin tương đối. Để tính HOMA-IR, cần hai giá trị: đường huyết lúc đói (mmol/L) và insulin lúc đói (μU/mL).
- Ví dụ, nếu insulin lúc đói là 10 μU/mL và glucose lúc đói là 5 mmol/L, điểm HOMA-IR được tính.
- Thông thường, HOMA-IR > 2,5 gợi ý tình trạng kháng insulin, mặc dù ngưỡng này có thể thay đổi tùy dân số và bối cảnh lâm sàng.

Ngoài HOMA-IR, còn có các chỉ số khác như QUICKI hay TyG index (triglyceride-glucose) để đánh giá mức độ kháng insulin của cơ thể.

Xét nghiệm sẽ giúp bạn hiểu kháng insulin là như thế nào (Ảnh: Sưu tầm Internet)

Cách phòng ngừa và cải thiện kháng insulin

Mặc dù một số yếu tố như gen hay tuổi tác không thể thay đổi, hầu hết các yếu tố nguy cơ kháng insulin lại có thể điều chỉnh bằng lối sống – mang đến cơ hội kiểm soát và cải thiện sức khỏe:

Giảm cân nếu thừa cân: Nghiên cứu cho thấy giảm khoảng 5–10% trọng lượng cơ thể đã đủ để cải thiện độ nhạy cảm với insulin.
Tăng cường vận động đều đặn: Cả các bài tập aerobic lẫn tập sức mạnh đều giúp cơ thể sử dụng glucose hiệu quả hơn.
Chế độ ăn cân bằng: Ưu tiên carbohydrate phức hợp giàu chất xơ và rau quả, hạn chế đồ uống có đường và tinh bột đơn giản để giảm áp lực lên insulin.
Ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng: Thiếu ngủ và stress mãn tính có thể làm giảm hiệu quả của insulin.
Can thiệp y tế khi cần thiết: Trong trường hợp kháng insulin rõ ràng kèm biến chứng, bác sĩ có thể cân nhắc thuốc cải thiện độ nhạy cảm với insulin hoặc phẫu thuật giảm cân đối với người béo phì nặng.

Hiểu rõ kháng insulin là như thế nào sẽ giúp chúng ta nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo rối loạn chuyển hóa và chủ động điều chỉnh lối sống. Thay đổi chế độ ăn uống, tăng cường vận động và duy trì cân nặng hợp lý chính là những bước đơn giản nhưng hiệu quả để cải thiện độ nhạy insulin và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Nguồn tham khảo: