Tế bào ung thư gây suy giảm miễn dịch thế nào?

Khối u có thể thay đổi môi trường xung quanh để làm yếu, bẻ cong hoặc che mắt hệ miễn dịch, khiến cơ thể khó nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư. Hiểu rõ tế bào ung thư gây suy giảm miễn dịch bằng cách nào sẽ giúp bệnh nhân và gia đình hiểu vì sao một số khối u lại “lọt lưới miễn dịch”.

Tế bào ung thư gây suy giảm miễn dịch thế nào?

Khối u ‘che mặt’ dấu hiệu bất thường

Tế bào miễn dịch – đặc biệt là tế bào T – cần thấy “dấu hiệu” (kháng nguyên) trên bề mặt tế bào ung thư để tấn công. Nhiều khối u giảm biểu hiện phân tử hoặc thay đổi cấu trúc kháng nguyên, khiến tế bào T không nhận ra chúng nữa. Đây là một cách trực tiếp để ung thư gây suy giảm miễn dịch ở mức nhận diện.

Khối u bật công tắc “tắt” trên tế bào miễn dịch (checkpoint)

Một số tế bào ung thư biểu hiện các phân tử như PD-L1; khi PD-L1 gắn vào PD-1 trên tế bào T, nó gửi tín hiệu “tắt” khiến tế bào T giảm hoạt động. Đây chính là nền tảng của các liệu pháp ức chế checkpoint (checkpoint inhibitors) được dùng trong điều trị — vì đó là một trong những cách quan trọng mà ung thư gây suy giảm miễn dịch.

Khối u tiết “chất ức chế” làm giảm hoạt động miễn dịch

Khối u và tế bào xung quanh nó có thể tiết ra cytokine ức chế như TGF-β và IL-10, cùng các yếu tố như VEGF – những chất này làm giảm hoạt động của tế bào T, ngăn cản sự vào/di chuyển của tế bào miễn dịch và thúc đẩy một môi trường chống viêm. Sự hiện diện lâu dài của các phân tử này biến vùng khối u thành “vùng an toàn” cho tế bào ung thư.

Gia tăng các tế bào ức chế miễn dịch

Khối u thu hút hoặc biến đổi những loại tế bào miễn dịch để phục vụ nó:

• Tregs (regulatory T cells) – kìm hãm tế bào T hiệu lực.
• MDSC (myeloid-derived suppressor cells) – ức chế miễn dịch bằng nhiều cách (ví dụ tiêu thụ arginine).
• TAM (tumor-associated macrophages) dạng M2 – giúp sửa chữa mô và ức chế đáp ứng miễn dịch.

Sự gia tăng các tế bào này làm yếu hệ miễn dịch tại chỗ và đôi khi là toàn thân.

Khối u “ăn” dinh dưỡng và làm môi trường khắc nghiệt

Tế bào ung thư thường tăng tốc chuyển hoá (ví dụ ưa dùng đường theo con đường glycolysis), tiêu thụ nhiều glucose, arginine, hoặc tryptophan – dẫn đến thiếu “nhiên liệu” cho tế bào miễn dịch. Ngoài ra, sản phẩm chuyển hoá như axit lactic khiến môi trường xung quanh trở nên acid, làm suy giảm hoạt tính tế bào T. Đây là một cơ chế ít thấy nhưng rất quan trọng qua đó ung thư gây suy giảm miễn dịch.

Tạo hàng rào vật lý để giảm khả năng tiếp cận

Mô xơ (fibrosis), mạch máu bất thường, hoặc lớp ngoại bào dày đặc xung quanh khối u có thể cản trở tế bào miễn dịch đi vào vùng u. Khi tế bào miễn dịch không tiếp cận được tế bào ung thư, chức năng tiêu diệt bị giới hạn ngay cả khi hệ miễn dịch còn khỏe.

Hệ quả của suy giảm miễn dịch với người bệnh ung thư

Khi khối u tạo ra một môi trường ức chế, các tác động mà nó có thể gây ra gồm:

• Khối u phát triển nhanh hơn, khó kiểm soát hơn.
• Hiệu quả một số vaccine hoặc điều trị truyền thống giảm.
• Đáp ứng với liệu pháp miễn dịch (ví dụ checkpoint inhibitors) không đồng đều – có người đáp ứng tốt, có người không.

Lời khuyên cho người bệnh và gia đình

• Nếu bạn hoặc người thân đang điều trị ung thư, thảo luận với bác sĩ về xét nghiệm tình trạng miễn dịch của khối u (ví dụ PD-L1, tải lượng đột biến) và khả năng phù hợp với liệu pháp miễn dịch.
• Giữ lối sống hỗ trợ miễn dịch: ăn đủ chất, ngủ đủ, kiểm soát stress – những điều này không thay thế điều trị y tế nhưng hỗ trợ sức khỏe tổng thể.
• Luôn hỏi bác sĩ về các nghiên cứu lâm sàng phù hợp – nhiều phương pháp mới nhằm đảo ngược ức chế miễn dịch đang được thử nghiệm.
  

Ung thư gây suy giảm miễn dịch bằng nhiều cơ chế phối hợp: che mặt kháng nguyên, bật công tắc ức chế tế bào T, tiết cytokine ức chế, tuyển dụng tế bào ức chế, thay đổi chuyển hoá và tạo hàng rào vật lý. Hiểu rõ các cơ chế này là nền tảng để phát triển các liệu pháp nhằm “giải phóng” hệ miễn dịch và giúp cơ thể chiến thắng khối u. 

Lưu ý: Bài viết mang tính thông tin tổng quan, không thay thế tư vấn y tế chuyên môn. Hãy thảo luận với bác sĩ điều trị trước khi đưa ra quyết định liên quan đến sức khỏe.

>> Đọc thêm: Ung thư bắt đầu từ sự suy yếu miễn dịch

Tài liệu tham khảo:

• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9171538/

• https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/immunotherapy/checkpoint-inhibitors

• https://www.cell.com/cancer-cell/fulltext/S1535-6108%2824%2900358-1

• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2211124724015572
• https://www.nature.com/articles/s41568-021-00347-z