Tác hại tia UV có thể khiến da nhanh lão hóa, tàn phá cơ thể từ bên trong

Tia UV từ ánh nắng mặt trời không chỉ gây cháy nắng mà còn ảnh hưởng sâu đến làn da, làm lão hóa sớm, tăng nguy cơ ung thư da và tổn thương tế bào. Hiểu rõ tác hại tia UV sẽ giúp bạn lựa chọn biện pháp bảo vệ hiệu quả, giữ làn da khỏe mạnh và trẻ trung lâu dài.

Tia UV là gì? Vì sao chúng ta vẫn tiếp xúc nhiều với tia UV?

Tia tử ngoại (Ultraviolet – UV) là một dạng bức xạ điện từ có bước sóng ngắn hơn ánh sáng nhìn thấy (100–400 nm) nhưng dài hơn tia X. Tia UV được chia thành ba loại chính dựa trên bước sóng: UVA (320–400 nm), UVB (280–320 nm) và UVC (100–280 nm). 

Trong đó, UVA chiếm khoảng 95% lượng tia UV đến bề mặt Trái Đất, có khả năng xuyên sâu vào lớp hạ bì, gây lão hóa da và hình thành nếp nhăn. UVB chỉ chiếm 5% nhưng năng lượng cao hơn, gây bỏng nắng, tổn thương DNA và tăng nguy cơ ung thư da. UVC hầu như không tới mặt đất vì bị tầng Ozone hấp thụ. Theo Hiệp hội Ung thư Mỹ (American Cancer Society, 2020), chỉ 15–30 phút tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng gắt cũng có thể làm tổn thương DNA ở tế bào da, đặc biệt với làn da sáng.

Mặc dù tia UV có hại, chúng ta khó tránh tiếp xúc vì ánh sáng mặt trời luôn hiện hữu. Ngay cả khi trời râm hoặc mây mù, tia UVA vẫn chiếm khoảng 80% lượng ánh sáng xuyên qua mây và kính cửa sổ (NOAA, 2021). Ngoài ra, các hoạt động ngoài trời và thói quen sinh hoạt khiến chúng ta phơi nhiễm thường xuyên. Theo WHO (2017), trung bình mỗi người ở vùng nhiệt đới tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng từ 2–4 giờ/ngày, đặc biệt trong khung giờ 10h sáng đến 3h chiều – thời điểm tia UV mạnh nhất.

Một nguyên nhân khác là nhiều người không sử dụng biện pháp bảo vệ đúng cách. Nghiên cứu của Diffey và cộng sự (2019, Anh) cho thấy, hơn 60% người tham gia phơi nắng mà không có kem chống nắng hay trang phục bảo vệ hiệu quả, dù đã nhận thức về tác hại của tia UV.

Tuy nhiên, một lượng tia UV vừa phải lại rất cần thiết cho cơ thể, giúp tổng hợp vitamin D – chất quan trọng cho xương và hệ miễn dịch. Nghiên cứu của Holick (2007, N Engl J Med) chỉ ra rằng phơi nắng khoảng 10–15 phút ở tay và mặt 2–3 lần/tuần là đủ đáp ứng nhu cầu vitamin D cho người trưởng thành.

Tác hại tia UV đối với con người

Tác hại của tia UV ảnh hưởng tiêu cực đến da, mắt, hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể. Việc tiếp xúc nhiều mà không có biện pháp bảo vệ sẽ làm tăng nguy cơ lão hóa, bệnh về mắt và ung thư da, cụ thể:

Tác hại tia UV đối với da

Tia UV, đặc biệt là UVA và UVB, gây ra nhiều vấn đề cho da. UVB làm tổn thương DNA trong tế bào, dẫn đến bỏng nắng, đỏ da và là nguyên nhân chính của ung thư da. Theo Hiệp hội Ung thư Mỹ (American Cancer Society, 2020), mỗi năm có khoảng 5 triệu ca ung thư da không phải melanoma được chẩn đoán, phần lớn liên quan đến việc tiếp xúc lâu dài với tia UV. UVA xuyên sâu vào lớp hạ bì, phá hủy collagen và elastin, gây lão hóa sớm, nếp nhăn và da chùng nhão, là một trong những biểu hiện rõ rệt của tác hại của tia UV đối với con người.

Tác hại của tia UV đối với mắt

Tia UV cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến mắt, gây viêm kết mạc, đục thủy tinh thể và tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng. Nghiên cứu của Taylor và cộng sự (2016, Ophthalmology) chỉ ra rằng những người tiếp xúc lâu dài với ánh nắng mà không đeo kính râm có nguy cơ đục thủy tinh thể cao hơn 50%. Đây là minh chứng rõ ràng về tác hại của tia UV ngoài da, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe mắt.

Tác hại tia UV đối với hệ miễn dịch và sức khỏe toàn thân

Tiếp xúc quá nhiều tia UV có thể ức chế hệ miễn dịch, làm giảm khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng và một số loại ung thư. Phơi nắng cường độ cao kéo dài làm giảm hoạt động của tế bào T – một thành phần quan trọng trong hệ miễn dịch. Điều này cho thấy rõ tác hại của tia UV đối với con người không chỉ dừng lại ở da và mắt mà còn ảnh hưởng toàn thân.

Tác hại lâu dài của tia UV

Ngoài các tổn thương cấp tính như bỏng nắng, tác hại của tia UV kéo dài còn dẫn đến lão hóa da sớm, tàn nhang, đốm nâu và tăng nguy cơ ung thư. WHO (2017) cảnh báo rằng khoảng 60–70% lão hóa da là do tiếp xúc tia UV lâu dài. Như vậy, việc nhận thức và phòng ngừa tác hại của tia UV đối với con người là hết sức cần thiết.

Cách bảo vệ da khỏi tia UV

Việc phòng tránh tác hại tia UV là rất cần thiết và hoàn toàn khả thi nếu áp dụng đúng các biện pháp khoa học. Các biện pháp bao gồm:

Sử dụng kem chống nắng hàng ngày

Kem chống nắng là bước cơ bản và quan trọng nhất để bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV. Khi chọn kem chống nắng, bạn nên lưu ý:

• Chọn SPF 30–50 và PA+++ trở lên.
• Ưu tiên sản phẩm Broad Spectrum (bảo vệ cả UVA và UVB).
• Có khả năng chống nước nếu hoạt động ngoài trời, ra mồ hôi hoặc bơi lội.

Thoa kem với lượng 2 mg/cm², trước khi ra ngoài ít nhất 15–20 phút để các hoạt chất ổn định trên da. Thoa lại sau mỗi 2–3 giờ, đặc biệt khi đổ mồ hôi hoặc tiếp xúc nước, sẽ giúp duy trì hiệu quả bảo vệ tối ưu. Đây là cách trực tiếp, hiệu quả nhất để hạn chế tác hại của tia UV đối với con người.

Bổ sung chất chống oxy hóa

Các sản phẩm chứa vitamin C, E, niacinamide giúp tăng sức đề kháng của da, hạn chế tác hại của tia UV. Ngoài ra, việc duy trì uống đủ nước và ăn nhiều thực phẩm giàu chất chống oxy hóa giúp bảo vệ da từ bên trong, hỗ trợ phục hồi sau khi tiếp xúc nắng.

Để tối ưu hiệu quả, hiện nay có thể kết hợp các dưỡng chất này thông qua dịch vụ truyền vi chất Buffet vitamins – phương pháp bổ sung trực tiếp các vitamin và khoáng chất thiết yếu vào cơ thể, giúp da khỏe mạnh, tăng sức đề kháng và phục hồi nhanh chóng sau những ngày tiếp xúc ánh nắng. Đây là cách bổ sung chống oxy hóa từ bên trong một cách khoa học và hiệu quả hơn so với chỉ dùng thực phẩm hoặc mỹ phẩm.

Che chắn bằng vật lý

Các lớp bảo vệ vật lý như mũ rộng vành, áo chống nắng, khẩu trang và kính râm chống UV giúp giảm đáng kể lượng tia UV tiếp xúc trực tiếp lên da. Lựa chọn trang phục màu tối hoặc chất liệu dày sẽ tăng khả năng cản tia UV. Đặc biệt, kính râm là vật dụng không thể thiếu vì mắt rất nhạy cảm với tia UV.

Hạn chế ra ngoài khi chỉ số UV cao

Thời gian từ 10h đến 16h thường có cường độ tia UV mạnh nhất. Nếu phải ra ngoài, hãy tìm bóng râm, dùng ô chống UV hoặc che chắn cơ thể để giảm tác hại trực tiếp.

Tránh nguồn UV nhân tạo

Hạn chế sử dụng giường tắm nắng (tanning bed) và các thiết bị phát tia cực tím công suất cao trong công nghiệp hoặc chăm sóc sắc đẹp, vì đây cũng là nguồn gây hại tương tự tia UV tự nhiên.

Tóm lại, tác hại tia UV không chỉ dừng lại ở việc làm sạm da mà còn ảnh hưởng sâu đến sức khỏe: Từ lão hóa, ung thư da, tổn thương mắt cho đến ức chế miễn dịch. Hiểu rõ cơ chế gây hại và áp dụng biện pháp bảo vệ khoa học giúp mỗi người giảm thiểu rủi ro trong bối cảnh cường độ UV ngày càng tăng. 

Nguồn tài liệu tham khảo:

• https://www.iarc.who.int/reference/european-code-against-cancer-4th-edition-ultraviolet-radiation-and-cancer/
• https://www.who.int/health-topics/ultraviolet-radiation#tab=tab_1
• https://publications.iarc.who.int/385?
• https://www.who.int/publications/m/item/iarc-monographs-on-the-evaluation-of-carcinogenic-risks-to-humans-volume-100d
• https://publications.iarc.who.int/385
• https://www.cdc.gov/radiation-health/data-research/facts-stats/ultraviolet-radiation.html