Số lượng tế bào thần kinh não đang giảm dần theo từng lứa tuổi như thế nào?

Số lượng tế bào thần kinh não hay số lượng nơron thần kinh giảm dần theo tuổi tác là một phần không thể tránh khỏi của quá trình lão hóa. Tìm hiểu sự suy giảm này ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe và cách bảo vệ hệ thần kinh hiệu quả.

1. Số lượng tế bào thần kinh não thay đổi thế nào theo độ tuổi?

Não bộ người trưởng thành có khoảng 86 tỷ tế bào thần kinh, một con số giúp đảm bảo các chức năng từ tư duy đến vận động. Tuy nhiên, theo thời gian, số lượng này giảm dần do quá trình lão hóa.

Tuổi trung niên (30-50 tuổi)

• Giai đoạn này, sự suy giảm tế bào thần kinh diễn ra từ từ với tốc độ khoảng 1.000 tế bào mỗi ngày.
• Ở tuổi 30, một số người bắt đầu gặp khó khăn trong việc ghi nhớ tạm thời hoặc tập trung, đặc biệt khi căng thẳng kéo dài.

Từ 50-70 tuổi

• Sự suy giảm tăng tốc, đặc biệt ở các vùng như hồi hải mã (hippocampus) – khu vực quan trọng đối với trí nhớ.
• Trung bình mỗi ngày, người ở độ tuổi này có thể mất đến 5.000 tế bào thần kinh, dẫn đến giảm khả năng học hỏi và xử lý thông tin.

Trên 70 tuổi

• Ở giai đoạn này, số lượng tế bào thần kinh mất đi mỗi ngày có thể lên đến 10.000 tế bào, theo nghiên cứu từ MedlinePlus.
• Hệ quả là giảm sút nghiêm trọng khả năng ghi nhớ, linh hoạt tư duy, và gia tăng nguy cơ mắc các bệnh như Alzheimer hoặc Parkinson.

2. Vì sao số lượng tế bào thần kinh suy giảm?

Sự mất mát tế bào thần kinh hay giảm số lượng nơron thần kinh là kết quả của nhiều yếu tố, từ lão hóa tự nhiên đến tác động của môi trường và lối sống.

2.1. Lão hóa tự nhiên

• Quá trình trao đổi chất trong tế bào thần kinh chậm lại, dẫn đến tổn thương và chết tế bào.
• Giảm khả năng tái tạo tế bào thần kinh mới (neurogenesis) ở vùng hải mã, một khu vực liên quan đến ký ức.

2.2. Gen và yếu tố di truyền

• Một số người mang gen làm tăng nguy cơ mất tế bào thần kinh nhanh hơn, chẳng hạn như gen APOE4 liên quan đến Alzheimer.

2.3. Bệnh lý mãn tính

• Các bệnh như cao huyết áp, tiểu đường, và bệnh tim mạch có thể làm giảm tuần hoàn máu đến não, gây tổn thương tế bào thần kinh.
• Các bệnh thoái hóa thần kinh như Parkinson và Alzheimer thúc đẩy quá trình mất tế bào nhanh hơn.

2.4. Môi trường và lối sống

• Tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc ô nhiễm môi trường làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh.
• Căng thẳng và thiếu ngủ kéo dài ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng thần kinh.

2.5. Dinh dưỡng kém

• Thiếu vitamin B, omega-3, và các chất chống oxy hóa là nguyên nhân khiến tế bào thần kinh dễ tổn thương.

3. Tác động của sự suy giảm số lượng nơron thần kinh

3.1. Giảm khả năng nhận thức

• Sự mất tế bào thần kinh ở hồi hải mã ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ ngắn hạn và học hỏi thông tin mới.
• Vùng vỏ não trước trán suy giảm khiến tư duy kém linh hoạt và giảm khả năng ra quyết định.

3.2. Rối loạn cảm xúc

• Giảm tế bào thần kinh trong các vùng kiểm soát cảm xúc tăng nguy cơ mắc các bệnh tâm lý như lo âu, trầm cảm.

3.3. Suy giảm khả năng vận động

• Các bệnh như Parkinson làm chết tế bào thần kinh dopaminergic, dẫn đến run rẩy, cứng cơ, và khó vận động.

3.4. Khả năng phục hồi kém

• Việc não mất khả năng tái tạo tế bào khiến nó khó hồi phục sau chấn thương hoặc bệnh lý.

4. Làm thế nào để bảo vệ số lượng tế bào thần kinh?

4.1. Dinh dưỡng lành mạnh

• Axit béo omega-3: Có trong cá hồi, hạt óc chó, giúp bảo vệ màng tế bào thần kinh.
• Vitamin B: Đặc biệt là B6 và B12, giúp giảm mức homocysteine – một chất liên quan đến thoái hóa thần kinh.
• Chất chống oxy hóa: Như vitamin E, C, và polyphenol trong trái cây, rau củ giúp giảm stress oxy hóa.

4.2. Rèn luyện trí não

• Tham gia các hoạt động như giải đố, đọc sách, hoặc học kỹ năng mới kích thích các kết nối thần kinh.
• Theo nghiên cứu từ PMC, những người duy trì hoạt động trí não thường xuyên giảm nguy cơ suy giảm nhận thức tới 30%​(Khi một người già đi, n…).

4.3. Tập thể dục thường xuyên

• Các bài tập aerobic hoặc yoga không chỉ cải thiện tuần hoàn máu mà còn kích thích neurogenesis ở vùng hải mã.
• Nghiên cứu cho thấy tập thể dục đều đặn có thể làm giảm tốc độ mất tế bào thần kinh lên tới 20%​(Khi một người già đi, n…).

4.4. Quản lý căng thẳng

• Thực hành thiền, yoga, hoặc kỹ thuật thở sâu giúp giảm cortisol – hormone làm tăng tốc độ thoái hóa thần kinh.

4.5. Giấc ngủ đủ và chất lượng

• Ngủ đủ 7-9 tiếng mỗi đêm giúp cơ thể tái tạo tế bào thần kinh và loại bỏ độc tố khỏi não.

4.6. Tránh các yếu tố gây hại

• Giảm tiêu thụ rượu, thuốc lá và tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại để bảo vệ hệ thần kinh.

Sự suy giảm số lượng tế bào thần kinh não là một phần không thể tránh khỏi của quá trình lão hóa. Tuy nhiên, bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục đều đặn, và chăm sóc dinh dưỡng đúng cách, chúng ta có thể làm chậm quá trình này và bảo vệ sức khỏe thần kinh. Hãy chủ động bảo vệ não bộ của bạn để duy trì trí nhớ và sự minh mẫn trong suốt cuộc đời.

Nguồn tham khảo: Lumen Learning, MedlinePlus, PMC, NCBI.