Đồng có tác dụng gì với cơ thể: 5 lợi ích không phải ai cũng biết

Đồng là khoáng chất thiết yếu giúp cơ thể sản xuất năng lượng, tổng hợp collagen, hình thành hồng cầu và duy trì chức năng thần kinh. Vậy đồng có tác dụng gì với cơ thể? Nó không chỉ hỗ trợ sức khỏe tim mạch và hệ miễn dịch mà còn góp phần bảo vệ tế bào khỏi tổn thương, giúp cơ thể hoạt động hiệu quả mỗi ngày.

Đồng là gì?

 Đồng là một khoáng chất vi lượng thiết yếu, tồn tại chủ yếu dưới dạng ion Cu²⁺ trong cơ thể. Mặc dù cơ thể chỉ cần khoảng 900 microgam đồng mỗi ngày (theo khuyến cáo của WHO), khoáng chất này lại giữ vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh học thiết yếu.

Vai trò sinh học của đồng chủ yếu thông qua việc tham gia vào hoạt động của hơn 30 enzym phụ thuộc đồng. Mặc dù chỉ cần với lượng rất nhỏ nhưng đồng là một khoáng chất không thể thiếu, đóng vai trò nền tảng trong chuyển hóa năng lượng, bảo vệ tế bào, tạo máu, duy trì sức khỏe xương khớp và ổn định chức năng thần kinh trong cơ thể người.

Đồng có tác dụng gì với cơ thể?

Đồng là một khoáng chất vi lượng thiết yếu, cần thiết cho nhiều chức năng sinh học quan trọng trong cơ thể. Các tác dụng chính của đồng bao gồm:

Hỗ trợ chuyển hóa năng lượng và tạo máu

Một trong những tác dụng của đồng với cơ thể quan trọng nhất là giúp chuyển hóa năng lượng. Đồng tham gia vào enzym chuyển hóa carbohydrate, protein và chất béo, từ đó tạo ra năng lượng cần thiết cho các hoạt động sống.

Đồng cũng tham gia quá trình tổng hợp hemoglobin, giúp vận chuyển oxy hiệu quả trong máu. Thiếu đồng có thể dẫn đến thiếu máu, mệt mỏi kéo dài và giảm khả năng tập trung. Một nghiên cứu trên tạp chí Mayo Clinic Proceedings cho thấy, trẻ em và người lớn thiếu đồng thường biểu hiện mệt mỏi, da nhợt nhạt và chậm phát triển cơ bắp.

Tăng cường sản xuất năng lượng

Đồng là thành phần không thể thiếu của enzyme cytochrome c oxidase, nằm trong chuỗi vận hành điện tử của ty thể. Enzyme này giúp tế bào tạo ra ATP, nguồn năng lượng chính cho mọi hoạt động sống. Khi cơ thể thiếu đồng, quá trình sản xuất năng lượng sẽ giảm hiệu quả, dẫn đến mệt mỏi, suy giảm chức năng tế bào và ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng bổ sung đủ đồng giúp duy trì hiệu suất hoạt động của ty thể, đảm bảo năng lượng cho các cơ quan.

Bảo vệ hệ thần kinh và tăng cường trí nhớ

Đồng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chức năng não và hệ thần kinh. Nó tham gia tổng hợp myelin – lớp bao bảo vệ sợi thần kinh – và sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, giúp cải thiện trí nhớ, khả năng học tập và điều hòa tâm trạng. Thiếu đồng có thể làm giảm hoạt động enzyme phụ thuộc đồng, gây rối loạn chuyển hóa năng lượng trong tế bào thần kinh và tăng stress oxy hóa, từ đó ảnh hưởng đến chức năng não. 

Một nghiên cứu của Journal of Neuroscience (2019) chỉ ra rằng mức đồng thấp trong não liên quan đến nguy cơ giảm nhận thức và bệnh Alzheimer. Do đó, đảm bảo cung cấp đủ đồng giúp duy trì chức năng thần kinh ổn định và trí nhớ lâu dài.

Hỗ trợ sức khỏe xương và mô liên kết

Đồng tham gia vào quá trình tổng hợp collagen thông qua enzyme lysyl oxidase, giúp liên kết các sợi collagen và elastin trong da, xương và mô liên kết. Nhờ vậy, cấu trúc xương và mô liên kết được duy trì chắc khỏe, da và mô mềm giữ được độ đàn hồi. Các nghiên cứu chỉ ra rằng mức đồng trong xương giảm theo tuổi tác, ảnh hưởng đến sức khỏe xương và tăng nguy cơ thoái hóa. Điều này chứng tỏ tác dụng của đồng với cơ thể không chỉ hỗ trợ tổng hợp collagen mà còn quan trọng cho việc duy trì cấu trúc xương – mô liên kết.

Tăng cường hệ miễn dịch

Tác dụng của đồng với cơ thể là tham gia vào hoạt động của tế bào miễn dịch, đặc biệt là bạch cầu lympho T và đại thực bào. Nhờ vậy, cơ thể có khả năng chống lại vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh tốt hơn.

Theo National Institutes of Health (NIH), thiếu đồng có thể làm giảm sản xuất kháng thể, khiến cơ thể dễ mắc nhiễm trùng và chậm hồi phục sau bệnh. Một chế độ ăn đủ đồng giúp hệ miễn dịch hoạt động tối ưu, đặc biệt quan trọng ở trẻ em, người già và người mắc bệnh mãn tính.

Hỗ trợ sức khỏe tim mạch

Tác dụng của đồng với cơ thể là bảo vệ mạch máu khỏi sự oxy hóa cholesterol LDL – một trong những nguyên nhân chính gây xơ vữa động mạch. Bổ sung đồng vừa đủ giúp cải thiện chức năng tim và giảm nguy cơ các bệnh tim mạch. Đồng thời, đồng còn giúp duy trì tính đàn hồi của mạch máu nhờ vai trò trong enzym lysyl oxidase, giảm nguy cơ vữa xơ và huyết áp cao.

Bảo vệ cơ thể khỏi stress oxy hóa

Đồng là thành phần quan trọng của enzyme superoxide dismutase (SOD), có khả năng trung hòa các gốc tự do, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương. Stress oxy hóa là nguyên nhân gây lão hóa sớm và nhiều bệnh mạn tính, do đó SOD chứa đồng đóng vai trò như một “lá chắn” chống lại các tổn thương tế bào. Khi thiếu đồng, hoạt động của SOD giảm, dẫn đến tăng stress oxy hóa, trong khi bổ sung đồng giúp phục hồi chức năng chống oxy hóa của cơ thể.

Thiếu đồng và dư đồng – Những nguy cơ cần lưu ý

Mặc dù đồng là một khoáng chất vi lượng thiết yếu giúp cơ thể duy trì năng lượng, sản xuất máu, bảo vệ xương và hệ thần kinh, nhưng cả thiếu đồng lẫn dư thừa đồng đều có thể gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, cụ thể:

Thiếu đồng

Thiếu đồng thường xảy ra ở người ăn kiêng nghiêm ngặt, mắc bệnh tiêu hóa hoặc sau phẫu thuật đường ruột. Biểu hiện lâm sàng bao gồm mệt mỏi, da nhợt nhạt, rối loạn miễn dịch, tóc rụng, móng yếu và xương giòn. Ở trẻ em, thiếu đồng còn gây chậm phát triển chiều cao và trí tuệ.

Cơ chế sinh lý liên quan đến enzym phụ thuộc đồng giảm hoạt động, dẫn đến thiếu máu, giảm khả năng chống oxy hóa và rối loạn chức năng thần kinh. Theo Mayo Clinic, mức đồng trong máu dưới 70 microgam/dL thường gây các triệu chứng thiếu hụt đáng kể.

Dư đồng

Ngược lại, dư đồng cũng nguy hiểm. Ngộ độc đồng có thể xảy ra khi tiếp xúc lâu dài với môi trường chứa đồng hoặc sử dụng thực phẩm chức năng quá liều. Triệu chứng bao gồm buồn nôn, nôn, đau bụng, rối loạn gan và thận.

Theo WHO, lượng đồng tối đa an toàn hàng ngày là 10 mg/ngày. Dư đồng kéo dài có thể dẫn đến tổn thương gan, thận, giảm miễn dịch và các rối loạn thần kinh.

Thiếu đồng có thể gây mệt mỏi, da nhợt nhạt (Ảnh: Sưu tầm Internet)

Để đảm bảo cơ thể nhận đủ đồng, việc lựa chọn thực phẩm giàu khoáng chất này là rất quan trọng. Các nguồn thực phẩm giàu đồng bao gồm:

• Hải sản: Hàu tươi chứa khoảng 4,8 mg đồng/100g, tôm khoảng 1,0 mg/100 g, cua khoảng 0,6 mg/100 g, cá hồi khoảng 0,3 mg/100 g. Ngoài đồng, hải sản còn cung cấp protein chất lượng cao và các khoáng chất khác giúp cơ thể hấp thụ đồng hiệu quả.
• Các loại hạt: Hạnh nhân chứa khoảng 1,0 mg đồng/100g, hạt điều 2,2 mg/100g, hạt hướng dương 1,8 mg/100g, óc chó 1,6 mg/100 g. Những loại hạt này không chỉ giàu đồng mà còn cung cấp chất béo lành mạnh hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Lúa mạch chứa khoảng 0,5 mg đồng/100g, yến mạch 0,6 mg/100g, gạo lứt 0,4 mg/100g. Ngũ cốc nguyên hạt còn giàu chất xơ và vitamin B, giúp chuyển hóa năng lượng hiệu quả.
• Các loại đậu: Đậu lăng có khoảng 0,5 mg đồng/100g, đậu đen 0,4 mg/100 g, đậu nành 0,6 mg/100 g. Các loại đậu này giàu protein thực vật và chất xơ, hỗ trợ tiêu hóa và hấp thu khoáng chất.
• Gan động vật: Gan bò chứa khoảng 3,5 mg đồng/100g, gan gà 0,2–0,3 mg/100 g. Chỉ cần một lượng nhỏ gan cũng đủ đáp ứng nhu cầu đồng hàng ngày của cơ thể (khoảng 0,9 mg/ngày theo khuyến cáo của WHO).

Lưu ý khi sử dụng thực phẩm chức năng chứa đồng

Việc bổ sung đồng qua thực phẩm chức năng có thể hữu ích, nhưng cần lưu ý để tránh tác dụng phụ hoặc thiếu hiệu quả:

• Tuân thủ liều khuyến cáo: Người trưởng thành chỉ cần khoảng 0,9 mg đồng/ngày. Bổ sung quá liều có thể gây buồn nôn, tiêu chảy, tổn thương gan hoặc thận.
• Kết hợp với chế độ ăn cân đối: Đồng từ thực phẩm chức năng nên đi kèm chế độ ăn giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là kẽm và sắt, vì lượng kẽm quá cao có thể ức chế hấp thu đồng.
• Chọn sản phẩm uy tín: Ưu tiên thực phẩm chức năng có nguồn gốc rõ ràng, kiểm nghiệm chất lượng, tránh sản phẩm trôi nổi hoặc vượt mức khuyến cáo.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ: Phụ nữ mang thai, cho con bú hoặc người có bệnh lý về gan, thận nên tham khảo bác sĩ trước khi bổ sung đồng.
• Quan sát phản ứng cơ thể: Ngừng sử dụng nếu xuất hiện triệu chứng bất thường như đau bụng, buồn nôn, chóng mặt hoặc thay đổi men gan.

Dù chỉ là một khoáng chất vi lượng, nhưng vai trò của đồng trong cơ thể lại vô cùng quan trọng. Hiểu rõ đồng có tác dụng gì với cơ thể sẽ giúp mỗi người chủ động bổ sung đầy đủ khoáng chất này qua chế độ ăn uống cân đối, từ đó nâng cao sức khỏe tổng thể và phòng ngừa nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.

Tài liệu tham khảo:

• https://www.frontiersin.org/journals/nutrition/articles/10.3389/fnut.2024.1424614/full
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37263860/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39503199/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/40624281/
• https://www.mdpi.com/2072-6643/15/3/704
• https://www.healthline.com/nutrition/copper-deficiency-symptoms