Bị chậm kinh do đâu? 10 nguyên nhân thường gặp phổ biến nhất

Bị chậm kinh do đâu? Đây có thể là phản ứng tạm thời của cơ thể trước stress, thay đổi thói quen sinh hoạt, hoặc cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe cần được quan tâm. Chỉ khi hiểu rõ nguyên nhân, bạn mới chọn được cách xử lý đúng và an toàn.

Bị chậm kinh do đâu?

Chu kỳ kinh chịu sự điều khiển của trục nội tiết vùng dưới đồi – tuyến yên – buồng trứng, nên bất kỳ rối loạn nào tại một trong ba cơ quan này đều có thể dẫn đến chậm hoặc mất kinh. Chậm kinh là tình trạng kinh nguyệt đến muộn hơn so với chu kỳ bình thường, thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Đây có thể là hiện tượng sinh lý bình thường, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của những rối loạn nội tiết hoặc bệnh lý cần được kiểm tra. 

Dưới đây là những lý giải cho thắc mắc bị chậm kinh do đâu:

• Mang thai: Nếu bạn có quan hệ tình dục không dùng biện pháp bảo vệ, mang thai là nguyên nhân cần nghĩ đến đầu tiên khi bị chậm kinh. Khi trứng thụ tinh và làm tổ, cơ thể tiết hormone HCG làm niêm mạc tử cung không bong ra, từ đó khiến kỳ kinh bị trễ.
• Căng thẳng và stress kéo dài: Căng thẳng ảnh hưởng trực tiếp đến vùng dưới đồi – nơi điều khiển quá trình tiết hormone sinh sản, có thể làm rối loạn rụng trứng, dẫn đến chậm kinh hoặc vô kinh.
• Tăng hoặc giảm cân đột ngột: Thay đổi cân nặng nhanh khiến nồng độ Estrogen mất ổn định. Giảm cân quá mức khiến cơ thể ngừng rụng trứng để tiết kiệm năng lượng. Ngược lại, tăng cân nhanh làm tăng lượng mỡ, dẫn đến dư thừa Estrogen và gây rối loạn chu kỳ.
• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): PCOS là nguyên nhân bệnh lý phổ biến gây chậm kinh. Người mắc PCOS có nồng độ Androgen cao, khiến trứng không rụng đều. Dấu hiệu đi kèm có thể xuất hiên như tăng cân, mọc mụn và rậm lông.
• Rối loạn tuyến giáp: Tuyến giáp kiểm soát chuyển hóa cơ thể và có liên quan chặt chẽ đến chu kỳ kinh. Theo nghiên cứu của Arun Koyyada (2020, Ấn Độ): Suy giáp gây rối loạn kinh nguyệt ở 30,62% phụ nữ. Cường giáp gây rối loạn ở 7,5%. Cả hai tình trạng đều có thể làm chậm kinh hoặc kinh đến thất thường.
• Tác dụng phụ của thuốc tránh thai: Thuốc tránh thai chứa hormone khiến quá trình rụng trứng tạm thời bị ức chế. Khi mới dùng hoặc mới ngừng thuốc, cơ thể có thể cần 3–6 tháng để điều chỉnh lại, dẫn đến chậm kinh.
• Dấu hiệu tiền mãn kinh sớm: Nếu bạn chưa đến 40 tuổi nhưng lại liên tục bị chậm kinh, kèm theo những biểu hiện như bốc hỏa, đổ mồ hôi vào ban đêm hoặc mất ngủ, rất có thể cơ thể đang cảnh báo tình trạng suy buồng trứng sớm. Đây là giai đoạn mà hormone nữ suy giảm mạnh hơn bình thường, khiến chu kỳ kinh trở nên thất thường.
• Tập luyện cường độ cao: Việc tập thể thao quá sức, đặc biệt là luyện tập kéo dài với cường độ mạnh, có thể làm giảm nồng độ Estrogen – hormone giữ vai trò điều hòa toàn bộ chu kỳ kinh nguyệt. Khi Estrogen xuống thấp, cơ thể có thể phản ứng bằng cách kéo dài chu kỳ hoặc thậm chí tạm thời không có kinh.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Một số nhóm thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc điều chỉnh hormone hoặc những thuốc chuyên trị các bệnh mãn tính có thể ảnh hưởng đến sự rụng trứng. Sự thay đổi trong hoạt động của hormone do thuốc gây ra khiến kỳ kinh đến muộn, không đều hoặc khó dự đoán hơn so với bình thường.
• Các bệnh lý phụ khoa: Những vấn đề như viêm nhiễm, u xơ tử cung, polyp nội mạc hay các rối loạn khác của cơ quan sinh sản đều có thể khiến chu kỳ kinh bị kéo dài hoặc đến muộn. Nếu bạn nhận thấy chậm kinh đi kèm đau âm ỉ vùng bụng dưới, khí hư có mùi lạ hoặc màu sắc bất thường, tốt nhất nên thăm khám sớm để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Chậm kinh bao nhiêu ngày là bình thường, bao nhiêu ngày là đáng lo?

Thông thường, chu kỳ kinh có thể dao động tự nhiên từ 3–5 ngày so với tháng trước mà vẫn được xem là bình thường. Các tổ chức y khoa như ACOG cho biết, chu kỳ 21–35 ngày đều nằm trong phạm vi sinh lý nên việc trễ khoảng dưới 5–7 ngày thường không phải vấn đề đáng lo.

Tuy nhiên, khi bạn chậm kinh từ 7–10 ngày trở lên, đặc biệt nếu trước đó chu kỳ luôn đều, đây là thời điểm nên nghĩ đến hai khả năng: Mang thai hoặc rối loạn nội tiết. Một nghiên cứu năm 2023 của Đại học Johns Hopkins cũng chỉ ra rằng, sự thay đổi hormone đột ngột do stress, giảm cân nhanh, mất ngủ kéo dài có thể khiến kinh nguyệt đến trễ hơn 1 tuần.

Nếu kinh trễ trên 14 ngày, nguy cơ bệnh lý cần được lưu ý. Các chuyên gia sản phụ khoa cảnh báo rằng, chậm kinh kéo dài có thể liên quan đến hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), rối loạn tuyến giáp, tăng prolactin hoặc các bệnh phụ khoa như viêm nhiễm, u xơ tử cung. Đây là nhóm nguyên nhân chiếm tỷ lệ cao trong các ca rối loạn kinh nguyệt được báo cáo hằng năm.

Phân biệt chậm kinh do mang thai và chậm kinh do rối loạn nội tiết

Để nhận biết chậm kinh là do mang thai hay do rối loạn nội tiết, bạn cần quan sát sự khác biệt ở cả triệu chứng, thời điểm xuất hiện và những thay đổi đi kèm trong cơ thể:

Chậm kinh do mang thai

Chậm kinh vì mang thai liên quan trực tiếp đến sự tăng nhanh của hormone hCG sau khi trứng thụ tinh. Hormone này bắt đầu tăng mạnh từ ngày thứ 7–10 sau khi thụ thai, dẫn đến nhiều biểu hiện rất đặc trưng:

• Buồn nôn buổi sáng, nhạy cảm với mùi, thay đổi vị giác.
• Ngực căng tức, đầu ngực sẫm màu hơn, dễ đau khi chạm vào.
• Mệt mỏi nhiều, buồn ngủ liên tục do progesterone tăng cao.
• Tiểu nhiều hơn, đầy bụng, dễ đói.
• Khí hư trắng đục, không mùi tăng nhẹ.

Theo các hướng dẫn lâm sàng của ACOG, khoảng 90% phụ nữ có thể thử thai sau 7 ngày chậm kinh, vì nồng độ hCG đã tăng đủ để que thử phát hiện. Chu kỳ trước đó thường đều, và chậm kinh xuất hiện khá đột ngột.

Chậm kinh do rối loạn nội tiết

Nguyên nhân chính là sự mất cân bằng giữa estrogen – progesterone hoặc rối loạn phóng noãn. Tình trạng này có thể kéo dài nhiều tháng và hiếm khi xuất hiện đột ngột như mang thai. Các biểu hiện thường gặp gồm:

• Chu kỳ thất thường: Có tháng sớm, có tháng trễ 10–20 ngày hoặc không có kinh.
• Mụn tăng mạnh, da nhờn hơn, rụng tóc hoặc mọc lông nhiều (đặc biệt trong PCOS).
• Tăng/giảm cân nhanh, nhất là ở vùng bụng.
• Dễ cáu gắt, mất ngủ, stress kéo dài.
• Khí hư bất thường, đau bụng dưới âm ỉ do rối loạn phóng noãn.

Một số bệnh lý nội tiết thường gây chậm kinh gồm:

• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): 70–85% bệnh nhân có chu kỳ thưa hoặc vô kinh.
• Rối loạn tuyến giáp: Cả cường giáp và suy giáp đều có thể làm chậm kinh 1–3 tuần.
• Tăng prolactin: Gây ức chế rụng trứng, dẫn đến chậm hoặc mất kinh.

Việc phân biệt chính xác giúp bạn chủ động xét nghiệm, thử thai hoặc điều chỉnh nội tiết kịp thời để bảo vệ sức khỏe sinh sản lâu dài.

Giải pháp điều trị và khắc phục chậm kinh hiệu quả

Để xử lý tình trạng chậm kinh đúng cách, bạn cần tìm ra nguyên nhân gốc rễ. Khi đã chắc chắn không phải do mang thai, việc điều trị thường tập trung vào hai hướng chính: Can thiệp y tế theo nguyên nhân và điều chỉnh lối sống để hỗ trợ cân bằng nội tiết.

Can thiệp y tế (theo nguyên nhân gây chậm kinh)

Nếu chậm kinh bắt nguồn từ rối loạn nội tiết hoặc bệnh lý phụ khoa, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ phù hợp:

• Điều chỉnh rối loạn nội tiết:
  • Liệu pháp hormone: Bác sĩ có thể kê Progesterone hoặc Estrogen tổng hợp để kích thích kinh trở lại và giúp chu kỳ đều hơn. Cách này thường áp dụng cho người bị PCOS hoặc rối loạn tuyến giáp.
  • Thuốc tránh thai kết hợp (COC): Loại thuốc này cung cấp lượng hormone ổn định, giúp “thiết lập lại” chu kỳ kinh đối với những người bị rối loạn kinh kéo dài.
• Điều trị bệnh lý phụ khoa: Nếu nguyên nhân là u xơ tử cung, polyp nội mạc hoặc viêm nhiễm phụ khoa, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc kháng sinh, kháng viêm hoặc can thiệp ngoại khoa để xử lý triệt để.
• Điều chỉnh thuốc đang sử dụng: Một số thuốc như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc nội tiết có thể làm chậm kinh. Bác sĩ sẽ xem xét thay đổi liều hoặc đổi sang loại ít ảnh hưởng hơn.

Khắc phục tại nhà và điều chỉnh lối sống

Với những trường hợp chậm kinh nhẹ do stress, thức khuya, chế độ ăn kém hoặc tập luyện quá sức, việc điều chỉnh thói quen sinh hoạt có thể giúp chu kỳ trở lại bình thường:

• Giảm căng thẳng: Thiền, yoga, hít thở sâu, ngủ đủ 7–9 tiếng mỗi đêm giúp giảm Cortisol – loại hormone dễ làm rối loạn nội tiết nữ.
• Ăn uống cân bằng: Tăng cường rau xanh, trái cây, chất béo lành mạnh, hạn chế thức ăn nhanh và caffeine quá mức sẽ giúp ổn định cân nặng, cải thiện độ nhạy insulin (đặc biệt quan trọng với PCOS) và hỗ trợ cơ thể sản xuất hormone đều đặn.
• Tập luyện điều độ: Nếu bạn tập quá nặng (như marathon, HIIT cường độ cao), hãy giảm lại và chuyển sang đi bộ, bơi lội hoặc đạp xe để tránh cơ thể rơi vào trạng thái thiếu năng lượng – nguyên nhân khiến estrogen giảm và chậm kinh.
• Giữ cân nặng ổn định: Cả tăng cân nhanh và giảm cân đột ngột đều có thể khiến chu kỳ bị rối loạn. Duy trì cân nặng ở mức phù hợp giúp cơ thể rụng trứng đều và ổn định nội tiết.

Khi hiểu rõ bị chậm kinh do đâu, bạn sẽ dễ dàng nhận biết những thay đổi bất thường của cơ thể và chủ động tìm hướng xử lý phù hợp. Dù nguyên nhân là sinh lý tạm thời hay xuất phát từ vấn đề sức khỏe thì việc lắng nghe cơ thể, theo dõi chu kỳ đều đặn và thăm khám khi cần thiết sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe sinh sản một cách toàn diện và an tâm hơn.

Tài liệu tham khảo: 

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39436713 
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22310471/ 
• https://link.springer.com/article/10.1186/s12958-022-00959-6
• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2352081720300866
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK500020 
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15451332/