Suy giảm miễn dịch người cao tuổi: Nguyên nhân âm thầm dễ bỏ qua

Suy giảm miễn dịch người cao tuổi khiến cơ thể dễ nhiễm bệnh, hồi phục chậm và dễ gặp biến chứng hơn so với người trẻ. Khi hệ miễn dịch tự nhiên suy yếu theo tuổi tác, việc nhận biết sớm và chủ động chăm sóc đóng vai trò then chốt để duy trì sức khỏe, phòng ngừa bệnh lý và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người lớn tuổi.

Tại sao người cao tuổi hay bị suy giảm miễn dịch? 

Khi tuổi tác tăng lên, hệ miễn dịch người cao tuổi bước vào giai đoạn “lão hoá” (immunosenescence). Đây là nền tảng quan trọng dẫn đến suy giảm miễn dịch người cao tuổi, bắt nguồn từ những thay đổi sâu bên trong cấu trúc và chức năng miễn dịch. Một trong những biến đổi rõ rệt nhất là thoái hoá tuyến ức, nơi sản xuất tế bào T naïve.

Nghiên cứu đăng trên Nature Immunology cho thấy tuyến ức giảm hoạt động mạnh từ sau tuổi 40 và đến 70 tuổi, lượng tế bào T mới chỉ còn khoảng 10% so với người trẻ. Khi nguồn tế bào T cạn kiệt, cơ thể khó nhận diện mầm bệnh mới, khiến nguy cơ nhiễm trùng tăng nhanh theo thời gian.

Ở nhánh miễn dịch dịch thể, tế bào B cũng suy yếu theo tuổi. Số lượng B memory giảm, khả năng chuyển đổi lớp kháng thể (class switch) bị hạn chế. Một nghiên cứu công bố trên Journal of Immunology ghi nhận người cao tuổi tạo ra kháng thể ít hơn 30–50% sau tiêm vắc-xin cúm so với người trẻ tuổi. Điều này không chỉ khiến vắc-xin kém hiệu quả hơn mà còn làm cơ thể khó duy trì miễn dịch bền vững.

Không chỉ miễn dịch thích ứng, miễn dịch bẩm sinh – tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể – cũng suy giảm. Ở người lớn tuổi có tốc độ di chuyển chậm hơn 20 – 30%, khả năng thực bào của đại thực bào giảm đáng kể, trong khi tế bào NK – chuyên tiêu diệt tế bào nhiễm virus – cũng giảm hoạt tính. Điều này khiến hệ miễn dịch người cao tuổi phản ứng chậm chạp với mầm bệnh, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nặng.

Bên cạnh đó, một đặc điểm nổi bật của suy giảm miễn dịch người cao tuổi là tình trạng inflammaging – viêm mạn tính mức thấp kéo dài. Nghiên cứu đăng trên The Lancet cho thấy người trên 65 tuổi có mức cytokine IL-6 và TNF-α cao hơn dù không bị nhiễm trùng. Tình trạng viêm âm ỉ này vừa làm suy yếu khả năng điều hoà miễn dịch, vừa khiến cơ thể phản ứng kém linh hoạt và dễ bị tổn thương trước tác nhân gây bệnh.

Nhìn chung, suy giảm miễn dịch người cao tuổi không phải là hiện tượng bất ngờ, mà là kết quả của hàng loạt biến đổi: Tuyến ức teo nhỏ, tế bào T và B suy yếu, giảm hiệu quả miễn dịch bẩm sinh và viêm nền kéo dài. Những yếu tố này kết hợp khiến người lớn tuổi dễ nhiễm bệnh, biến chứng nhiều và hồi phục lâu hơn. Đây cũng là lý do việc bảo vệ và tăng cường hệ miễn dịch người cao tuổi trở nên đặc biệt quan trọng.

Cách phòng ngừa và tăng cường miễn dịch cho nhóm người cao tuổi

Để giảm nguy cơ bệnh tật và cải thiện sức khỏe toàn diện, việc tăng cường miễn dịch cho người lớn tuổi cần áp dụng nhiều giải pháp phối hợp như:

Duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng, ưu tiên thực phẩm giàu vi chất

Dinh dưỡng đóng vai trò trung tâm trong việc củng cố hệ miễn dịch người cao tuổi. Người già thường hấp thu kém, ăn ít và thiếu vi chất quan trọng như vitamin D, B12, kẽm, selen. Các nghiên cứu cho thấy thiếu vitamin D làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hô hấp lên đến 30%, còn thiếu kẽm có thể làm suy yếu hoạt động của tế bào NK và tế bào T. Vì vậy, chế độ ăn của người cao tuổi nên ưu tiên: Cá béo, trứng, sữa tăng cường vitamin D, rau xanh, trái cây, các loại hạt và ngũ cốc nguyên cám.

Ngủ đủ và đều giấc để phục hồi cơ thể tự nhiên

Giấc ngủ chất lượng giúp cơ thể tái tạo tế bào miễn dịch, giảm viêm và ổn định hoạt động nội tiết. Người cao tuổi ngủ dưới 6 giờ mỗi đêm có hoạt động tế bào NK thấp hơn 40% so với người ngủ 7–8 giờ. Vì vậy, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya và giữ môi trường ngủ yên tĩnh là bước quan trọng để hỗ trợ miễn dịch.

Vận động nhẹ nhàng nhưng đều đặn mỗi ngày

Tập luyện giúp tăng tuần hoàn máu, cải thiện khả năng di chuyển của tế bào miễn dịch và giảm viêm mạn tính. Người cao tuổi có thể chọn đi bộ, đạp xe nhẹ, tập yoga hoặc dưỡng sinh 20–30 phút/ngày. Nghiên cứu cho thấy chỉ cần tập luyện đều đặn 150 phút/tuần có thể giảm 28% nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp.

Tiêm phòng đầy đủ để tăng lớp bảo vệ chủ động

Do đặc điểm suy giảm miễn dịch người cao tuổi, hiệu lực miễn dịch tự nhiên của nhóm tuổi này giảm theo thời gian. Vì vậy, các loại vắc-xin định kỳ như cúm, phế cầu, zona và COVID-19 là cực kỳ cần thiết. Người trên 60 tuổi nên tiêm phòng hằng năm vì vắc-xin giúp giảm đến 60% nguy cơ nhập viện do biến chứng hô hấp.

Kiểm soát bệnh nền

Các bệnh mạn như tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch có thể làm trầm trọng thêm tình trạng suy giảm miễn dịch. Người cao tuổi cần tái khám định kỳ, dùng thuốc đúng chỉ định và theo dõi dấu hiệu bất thường. 

Giảm stress và duy trì tinh thần tích cực

Stress kéo dài làm tăng cortisol, một hormone gây ức chế miễn dịch. Ở người già, tác động này càng mạnh hơn do hệ miễn dịch vốn đã suy yếu. Các hoạt động như thiền, đọc sách, gặp gỡ người thân, chăm sóc cây cảnh… giúp giảm căng thẳng, ổn định tâm lý và góp phần cải thiện sức đề kháng.

Thực đơn tăng miễn dịch cho người cao tuổi 

Để tăng cường hệ miễn dịch cho người cao tuổi, chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt. Một thực đơn đầy đủ dinh dưỡng, giàu protein, vitamin và khoáng chất không chỉ cung cấp năng lượng mà còn giúp cải thiện chức năng tế bào miễn dịch, phòng ngừa suy giảm miễn dịch và nâng cao sức khỏe tổng thể.

Dưới đây là bảng gợi ý thực đơn giúp tăng cường miễn dịch cho người cao tuổi:

Lưu ý: Uống đủ 1,5–2 lít nước/ngày tuỳ sức khỏe. Hạn chế muối, mỡ động vật và đồ quá ngọt.

Liệu pháp bổ sung vitamin qua đường tĩnh mạch liệu có an toàn với nhóm người cao tuổi?

Liệu pháp bổ sung vitamin qua đường tĩnh mạch có thể mang lại hiệu quả rõ rệt cho người cao tuổi, nhưng mức độ an toàn phụ thuộc chặt chẽ vào quy trình thực hiện và tình trạng sức khỏe từng cá nhân. 

Ở tuổi già, hệ miễn dịch người cao tuổi suy yếu dần, đồng thời khả năng hấp thu vitamin B12, D, canxi hay các khoáng chất qua đường tiêu hoá giảm theo. Đây là lý do nhiều người lớn tuổi dù ăn uống đủ nhưng vẫn thiếu vi chất. Bổ sung vitamin, đặc biệt dạng Buffet vitamins gồm nhiều nhóm vi chất, giúp đưa dưỡng chất trực tiếp vào máu, giúp cơ thể hấp thu gần như 100% và nhanh hơn so với uống.

Tuy nhiên, để liệu pháp này an toàn, người cao tuổi cần được thăm khám trước khi truyền. Bác sĩ sẽ đánh giá chức năng tim mạch, thận và gan, vì đây là những cơ quan xử lý dung dịch truyền. Với những người có bệnh nền như tăng huyết áp, suy tim hay suy thận, việc lựa chọn loại vitamin, tốc độ truyền và liều lượng phải được điều chỉnh cẩn thận để tránh quá tải tuần hoàn hoặc rối loạn điện giải.

Bên cạnh đó, quy trình truyền phải được thực hiện tại cơ sở y khoa đạt chuẩn, sử dụng dụng cụ vô khuẩn và theo dõi trong suốt quá trình. Điều này giúp hạn chế các rủi ro như viêm tĩnh mạch, phản ứng dị ứng hoặc tụt huyết áp. Thực tế cho thấy khi tuân thủ đúng phác đồ, truyền Buffet vitamins là biện pháp hỗ trợ đáng giá, giúp người cao tuổi cải thiện năng lượng, ngủ tốt hơn, hồi phục nhanh sau bệnh và tăng sức đề kháng trong giai đoạn cơ thể dễ bị tấn công bởi vi khuẩn – virus.

Dù quá trình lão hóa là điều không thể tránh, chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu tác động của suy giảm miễn dịch người cao tuổi bằng lối sống lành mạnh, dinh dưỡng đầy đủ và các biện pháp chăm sóc đúng thời điểm. Khi hiểu rõ cơ thể đang thay đổi ra sao và chủ động hỗ trợ hệ miễn dịch mỗi ngày, người lớn tuổi sẽ có nền tảng sức khỏe vững vàng hơn và duy trì được chất lượng cuộc sống tốt hơn trong nhiều năm về sau.

Tài liệu tham khảo: 

• https://link.springer.com/article/10.1186/s12979-019-0164-9
• https://www.mdpi.com/2076-393X/12/11/1289
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32121049/