Oxy hóa tế bào là một quá trình tự nhiên xảy ra khi tế bào sản xuất năng lượng, nhưng khi mất cân bằng (sản sinh quá nhiều chất oxy hóa gọi chung là ROS – reactive oxygen species), các phân tử quan trọng trong tế bào như màng, protein và DNA có thể bị tổn thương. Bài viết này giải thích quá trình oxy hóa tế bào diễn ra thế nào, đặc điểm, hậu quả và cách phòng tránh.

Oxy hóa tế bào là gì?

Oxy hóa tế bào thường dùng để mô tả quá trình trong đó các phân tử oxy phản ứng (gốc tự do/ROS) tấn công và “oxi hóa” – tức thay đổi hóa học – các thành phần tế bào. ROS được tạo ra liên tục trong quá trình chuyển hóa năng lượng nhưng khi lượng ROS vượt quá khả năng trung hòa của hệ chống oxy hóa, sẽ xảy ra stress oxy hóa dẫn tới tổn thương tế bào và mô.

Quá trình oxy hóa tế bào diễn ra như thế nào?

Quá trình này có thể tóm gọn qua các bước sau:

Sinh năng lượng và tạo gốc oxy tự do: Khi tế bào “đốt cháy” dưỡng chất (như đường, chất béo) để tạo năng lượng, một phần oxy bị “rò rỉ” và hình thành các gốc oxy tự do.
Gốc oxy tự do tấn công tế bào: Các gốc này có thể phản ứng với chất béo trong màng tế bào (gây tổn thương màng), với protein (làm sai chức năng) hoặc với vật chất di truyền (gây đột biến).
Tế bào phản ứng tự vệ: Cơ thể có sẵn hệ thống bảo vệ gồm các men và chất chống oxy hóa để trung hòa gốc tự do. Nếu hệ thống này bị quá tải, tế bào bắt đầu bị tổn thương.
Hậu quả lâu dài: Khi quá trình oxy hóa kéo dài, tế bào bị lão hóa sớm, mô bị viêm, cơ thể dễ mắc các bệnh như tim mạch, tiểu đường, thoái hóa thần kinh hoặc ung thư.

Đặc điểm của quá trình oxy hóa tế bào

Là quá trình hai mặt: Ở mức độ vừa phải, gốc oxy tự do giúp tế bào truyền tín hiệu và điều hòa hoạt động. Nhưng khi dư thừa, chúng trở thành “chất độc” gây tổn thương.
Xảy ra ở mọi cơ quan: Từ gan, tim, não đến da – bất kỳ nơi nào có sự trao đổi năng lượng đều có quá trình oxy hóa.
Diễn ra liên tục: Mỗi phút, hàng triệu phản ứng oxy hóa và khử xảy ra trong cơ thể; sự cân bằng giữa chúng quyết định sức khỏe tế bào.

Cơ chế bảo vệ của cơ thể chống oxy hóa tế bào

Cơ thể được trang bị một “hệ thống chống oxy hóa” tự nhiên gồm hai nhóm:

Chất chống oxy hóa nội sinh (do cơ thể tạo ra)

Các men bảo vệ: như catalase, superoxide dismutase, glutathione peroxidase (đây là những enzym có khả năng vô hiệu hóa gốc oxy tự do).
Phân tử bảo vệ: như glutathione – chất có mặt nhiều trong gan, giúp trung hòa và thải bỏ các gốc độc hại.

Chất chống oxy hóa ngoại sinh (từ thức ăn và thuốc)

Vitamin C: tan trong nước, giúp bảo vệ các tế bào khỏi bị tấn công.
Vitamin E: tan trong chất béo, bảo vệ màng tế bào.
Các chất trong thực vật: như polyphenol, flavonoid có trong rau xanh, trái cây, trà xanh, cacao…

Những chất này phối hợp để ngăn chặn hoặc làm chậm quá trình oxy hóa tế bào, giúp cơ thể duy trì cân bằng.

Những yếu tố làm tăng oxy hóa tế bào

Hút thuốc lá, uống rượu: tạo thêm gốc tự do trong cơ thể.
Ô nhiễm môi trường, tia cực tím, hóa chất độc hại.
Căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ, ít vận động.
Chế độ ăn nhiều thực phẩm chế biến, ít rau củ.
Một số bệnh lý như viêm mạn tính, tiểu đường, béo phì…

Cách giảm oxy hóa tế bào tự nhiên và an toàn

Ăn đa dạng rau xanh, trái cây, các loại hạt, cá và dầu thực vật tốt cho tim mạch.
Ngủ đủ, vận động nhẹ nhàng 30 phút mỗi ngày.
Giảm rượu, bỏ thuốc lá, hạn chế thực phẩm chiên rán hoặc chứa nhiều đường.
Giữ tinh thần thoải mái, kiểm soát stress.
Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu muốn bổ sung thuốc hoặc thực phẩm chống oxy hóa tế bào.

Quá trình oxy hóa tế bào là hiện tượng tự nhiên, nhưng khi mất cân bằng, nó trở thành nguyên nhân khiến tế bào hư hại, thúc đẩy lão hóa và nhiều bệnh lý nguy hiểm. Cơ thể vốn có cơ chế tự bảo vệ, nhưng bạn có thể giúp nó hoạt động hiệu quả hơn bằng lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý và sử dụng thuốc chống oxy hóa tế bào đúng cách, có hướng dẫn chuyên môn.

Giữ cân bằng giữa oxy hóa và chống oxy hóa chính là chìa khóa để tế bào khỏe mạnh và cơ thể trẻ lâu. Bổ sung các vitamin và khoáng chất thiết yếu là một trong những gợi ý được các chuyên gia y tế khuyến nghị. Tham khảo giải pháp bổ sung vitamin đường truyền tĩnh mạch (IV) của Drip Hydration TẠI ĐÂY.

>> Đọc thêm: Quá trình oxy hóa trong cơ thể

Tài liệu tham khảo: