Cách tăng cường miễn dịch cho người ung thư

Người đang điều trị hoặc sống chung với ung thư thường gặp suy giảm miễn dịch do bản thân bệnh, hóa trị, xạ trị hoặc thuốc điều trị. Những bước an toàn, có cơ sở y khoa để tăng cường miễn dịch cho người ung thư gồm: tối ưu dinh dưỡng, vận động phù hợp, phòng tránh nhiễm trùng, tiêm chủng khi được khuyên, kiểm soát stress và làm việc chặt chẽ với bác sĩ trước khi dùng bất kỳ thực phẩm chức năng nào. 

Nhiều biện pháp thuộc về lối sống có thể cải thiện chức năng miễn dịch và chất lượng sống; trong khi đó một số can thiệp y tế (ví dụ G-CSF hay liệu pháp miễn dịch) được dùng theo chỉ định chuyên môn.

Tại sao miễn dịch quan trọng với người ung thư?

Miễn dịch đóng vai trò kép: vừa chống nhiễm trùng (một nguy cơ thật đối với bệnh nhân ung thư), vừa có thể nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư (trong một số trường hợp). Một hệ miễn dịch “khỏe” giúp bệnh nhân chống nhiễm trùng tốt hơn, chịu đựng điều trị và cải thiện chất lượng sống. Tuy nhiên, chính bệnh ung thư và một số phương pháp điều trị có thể làm yếu miễn dịch, vì vậy cần chiến lược an toàn, phối hợp với bác sĩ. 

2 nguyên tắc chung trước khi bắt đầu:

• Luôn hỏi ý kiến đội ngũ chuyên môn (oncologist/điều dưỡng) trước khi thay đổi thuốc, bắt đầu thực phẩm chức năng, hay tiêm vaccine.
• Tập trung vào biện pháp có bằng chứng (dinh dưỡng đủ năng lượng/protein, vận động vừa sức, phòng nhiễm) và tránh quảng cáo “thần dược” chưa được kiểm chứng.

9 chiến lược cụ thể để tăng cường miễn dịch cho người ung thư

Dinh dưỡng hợp lý – nền tảng của miễn dịch

• Ăn đủ năng lượng và protein để bù đắp tổn hao do bệnh và điều trị. Thiếu dinh dưỡng làm suy yếu hệ miễn dịch.
• Ưu tiên thực phẩm thực, đa dạng rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, đạm nạc; tránh chế độ ăn cực đoan.
• Trong một số trường hợp, chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng sẽ khuyến nghị bổ sung năng lượng/protein cho bệnh nhân phẫu thuật/điều trị nặng.

Vận động vừa phải, đều đặn

Hoạt động thể lực phù hợp (đi bộ, bài tập nhẹ) giúp giảm viêm, cải thiện tuần hoàn và chức năng miễn dịch. Chỉ tập theo mức độ chịu đựng của bệnh nhân.

Ngủ đủ và phục hồi

Giấc ngủ đủ (thường 7–9 giờ đối với người trưởng thành) có vai trò quan trọng trong điều hòa miễn dịch; mất ngủ kéo dài làm giảm chức năng bảo vệ của cơ thể.

Kiểm soát stress – tâm lý ảnh hưởng miễn dịch

Stress mạn tính làm tăng hormon gây viêm (cortisol), ảnh hưởng xấu tới miễn dịch. Các kỹ thuật thở, thiền, kết nối xã hội, trị liệu tâm lý đều có lợi.

Tiêm chủng và phòng nhiễm

• Tiêm vaccine (ví dụ cúm, phế cầu, COVID-19) theo khuyến cáo bác sĩ giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng. Thời điểm tiêm cần phối hợp với lịch điều trị (ví dụ tránh tiêm sống trong giai đoạn suy giảm miễn dịch).
• Biện pháp vệ sinh cá nhân, tránh tiếp xúc với người ốm, xử lý vết thương đúng cách — rất quan trọng.

Can thiệp y tế khi cần: G-CSF và thuốc hỗ trợ

Khi bạch cầu giảm nặng do hóa trị, bác sĩ có thể chỉ định thuốc tăng sinh tủy (G-CSF) để làm tăng số lượng bạch cầu trung tính, giảm nguy cơ nhiễm trùng. Đây là can thiệp y khoa hiệu quả trong bối cảnh nhất định.

Liệu pháp miễn dịch (immunotherapy) – tùy chỉ định

Một số thuốc điều trị nhắm vào cơ chế miễn dịch (checkpoint inhibitors, CAR-T…) không phải là “tăng miễn dịch lối sống” nhưng là liệu pháp can thiệp giúp hệ miễn dịch tấn công ung thư; chỉ áp dụng khi phù hợp với loại và giai đoạn bệnh và theo bác sĩ chuyên khoa.

Tránh thuốc lá, hạn chế rượu, giữ cân nặng hợp lý

Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu và duy trì cân nặng trong phạm vi khỏe mạnh hỗ trợ hệ miễn dịch và giảm nguy cơ biến chứng.

Thận trọng với thực phẩm chức năng, probiotics và “bổ sung miễn dịch”

Nhiều chế phẩm chưa được chứng minh, một số có thể tương tác với thuốc điều trị ung thư hoặc làm thay đổi hiệu quả immunotherapy. Luôn thảo luận kỹ với bác sĩ trước khi dùng. Một số bằng chứng ban đầu quan tâm tới vai trò microbiome và probiotics, nhưng cần thận trọng và cá thể hóa.

>> Đọc thêm: Ung thư bắt đầu từ sự suy yếu miễn dịch

Lưu ý an toàn và khi nào cần gặp bác sĩ

• Nếu sốt, ho, khó thở, chảy máu bất thường hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng – liên hệ ngay với đội ngũ điều trị.
• Trước khi bắt đầu bất kỳ liệu pháp bổ sung nào (vitamin liều cao, thảo dược, probiotics), hãy hỏi bác sĩ vì tương tác với hóa trị, xạ trị có thể nguy hiểm.

Việc tăng cường miễn dịch cho người ung thư dựa trên nhiều mũi nhọn: dinh dưỡng đầy đủ, vận động phù hợp, ngủ/giảm stress, phòng nhiễm và can thiệp y tế khi cần. Không có “phép màu” đơn lẻ – phối hợp với đội điều trị và ưu tiên bằng chứng sẽ đem lại lợi ích bền vững cho sức khỏe và chất lượng sống. Hãy thảo luận kế hoạch cá nhân hóa với bác sĩ của bạn.

Tài liệu tham khảo:

• https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/immunotherapy/immune-system-modulators

• https://www.cancer.org/cancer/managing-cancer/treatment-types/immunotherapy.html

• https://jnccn.org/view/journals/jnccn/22/9/article-p617.xml

• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12414764/
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10974142/