ATP (Adenosine Triphosphate) là một dạng năng lượng hóa học nên không phải là năng lượng điện, động năng, năng lượng hạt nhân hay năng lượng nhiệt. ATP có vai trò cung cấp năng lượng cho tế bào vô cùng quan trọng. Vậy trong cơ thể người có bao nhiêu hoạt động tiêu tốn năng lượng ATP?
1. Vì sao ATP có vai trò cung cấp năng lượng cho tế bào hoạt động?
Giống như ô tô, con người cần nhiên liệu để hoạt động. Thay vì điện hoặc dầu thì thực phẩm là nhiên liệu của cơ thể chúng ta. Nhưng rất nhiều thứ cần phải xảy ra trước khi cơ thể có thể sử dụng thức ăn để cung cấp năng lượng.
Các tế bào của mọi sinh vật đều có ATP để duy trì hoạt động (adenosine triphosphate). ATP là một phân tử mang năng lượng đến các bộ phận của tế bào – nơi cần năng lượng để thực hiện các hoạt động sống. Với cấu trúc adenine, ribose và chuỗi 3 phosphate trong phân tử adenosine triphosphate – ATP sẽ giải phóng năng lượng cho các hoạt động của tế bào. Bất cứ điều gì cơ thể làm từ thở đến thi đấu thể thao chuyên nghiệp đều cần ATP. Cơ thể sử dụng các con đường trao đổi chất khác nhau hoặc các loại phản ứng hóa học khác nhau để tạo ra đúng loại năng lượng nhằm cung cấp cho các hoạt động khác nhau.
ATP có khả năng cung cấp năng lượng cho các quá trình của tế bào bằng cách chuyển một nhóm phosphate sang một phân tử khác (gọi là phosphoryl hóa). Quá trình chuyển giao được thực hiện bởi các enzyme đặc biệt, chúng kết hợp quá trình giải phóng năng lượng từ phân tử ATP với các hoạt động của tế bào cần năng lượng. ATP được gọi là đồng tiền năng lượng của tế bào vì nó là phân tử năng lượng được ưa chuộng nhất trong tế bào. Sở dĩ nó được ưa chuộng là do các yếu tố sau:
- Dễ dàng cung cấp các nhóm phosphoryl;
- Quá trình thủy phân ATP giải phóng năng lượng tự do Gibbs tiêu chuẩn âm cao có thể được sử dụng để thúc đẩy nhiều phản ứng sinh tổng hợp quan trọng trong các con đường trao đổi chất;
- Quá trình thủy phân chỉ xảy ra khi có sự hiện diện của các enzyme đặc hiệu. Điều này cho phép năng lượng tự do từ quá trình thủy phân được truyền nhanh chóng và có chọn lọc đến các phản ứng cần đến nó;
- Các sản phẩm thủy phân của ATP tạo ra cơ hội để liên kết với nhiều phản ứng hóa học khác nhau trong tế bào;
- Mặc dù quá trình thủy phân giải phóng một lượng lớn năng lượng tự do, ATP vẫn ổn định về mặt động học trong dung dịch nước. Đồng thời, năng lượng tự do được giải phóng đủ nhỏ để ATP được tổng hợp dễ dàng khi có chất dinh dưỡng sẵn có;
- Sự hiện diện của nhóm Adenine và ribosyl cung cấp các đặc điểm cấu trúc bổ sung để gắn vào enzyme nên có thể điều chỉnh hoạt động của enzyme.
2. Trong cơ thể người hoạt động nào tiêu tốn năng lượng ATP?
Adenosine triphosphate (ATP) là phân tử mang năng lượng có trong tế bào của mọi sinh vật sống. ATP thu năng lượng hóa học từ quá trình phân hủy các phân tử thức ăn và giải phóng năng lượng này để cung cấp nhiên liệu cho các quá trình của tế bào.
Năng lượng ATP được sử dụng trong hoạt động nào và có bao nhiêu hoạt động tiêu tốn năng lượng ATP? Tế bào cần năng lượng hóa học cho 03 loại hoạt động chính:
- Các phản ứng trao đổi chất không tự xảy ra;
- Vận chuyển các chất cần thiết qua màng. Quá trình này còn được gọi là vận chuyển tích cực;
- Thực hiện các hoạt động đòi hỏi công việc cơ học, chẳng hạn như sự co cơ bắp.
ATP không phải là phân tử lưu trữ năng lượng hóa học, đó là công việc của carbohydrate, chẳng hạn như glycogen và chất béo. Khi năng lượng được tế bào cần chúng được chuyển đổi từ các phân tử lưu trữ thành ATP. Sau đó, ATP sẽ cung cấp năng lượng đến những nơi diễn ra các hoạt động tiêu thụ năng lượng bên trong tế bào.
Còn hoạt động nào tiêu tốn năng lượng ATP hay không? Ngoài ra, phân tử ATP còn được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau vì nó chứa rất nhiều năng lượng:
- ATP là một phần quan trọng của quá trình tổng hợp protein;
- Tham gia vào quá trình tổng hợp nên các phân tử DNA;
- Adenosine triphosphate (ATP) là một phân tử truyền tín hiệu ngoại bào quan trọng. ATP hoạt động như một chất dẫn truyền thần kinh trong cả hệ thần kinh ngoại biên và trung ương. Trong hệ thần kinh ngoại biên, ATP tham gia vào quá trình truyền hóa chất trong các hạch cảm giác và hạch tự chủ. Trong hệ thần kinh trung ương, ATP được giải phóng từ các đầu mút synap, tạo ra các dòng điện sau synap kích thích nhanh.
3. Các điểm cần lưu ý về năng lượng ATP
Quá trình tạo ra ATP diễn ra trong khắp các tế bào của cơ thể. Quá trình này bắt đầu khi glucose được tiêu hóa trong ruột. Tiếp theo chúng được các tế bào hấp thụ và chuyển thành pyruvate. Sau đó, di chuyển đến ty thể của tế bào, đây là nơi cuối cùng ATP được sản xuất.
Nếu không có con đường sản xuất ATP, cơ thể bạn sẽ tràn đầy năng lượng mà không thể sử dụng. ATP lưu trữ tất cả năng lượng mà các tế bào cần để thực hiện các hoạt động của mình. Và giống như pin sạc, một khi ATP được sản xuất, nó có thể được sử dụng nhiều lần. .
Vì ATP rất quan trọng nên cơ thể có nhiều con đường khác nhau để tạo ra ATP. Các hệ thống này hoạt động cùng nhau trong 3 giai đoạn cụ thể là: Đường phân, chu trình Krebs (chu trình axit citric) và chuỗi vận chuyển điện tử.
Tóm lại, ATP là phân tử mang năng lượng và đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc vận chuyển năng lượng đến các nơi cần thiết để tế bào sử dụng. Chỉ có thông qua ATP, tế bào mới sử dụng được các thế năng hóa học cất giấu trong cấu trúc phân tử hữu cơ khá đơn giản này. Do đó, mọi người chúng ta cần tích cực tăng cường ATP để cơ thể có thêm năng lượng sống tràn trề.
Nguồn: physio-pedia.com – britannica.com
Bài viết của: Đỗ Mai Thảo