Cortisol cao: Tại sao nó làm bạn tăng cân và mệt mỏi?

Cortisol cao ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tâm trạng, gây căng thẳng, mệt mỏi và rối loạn cơ thể. Hiểu dấu hiệu, nguyên nhân và cách giảm tự nhiên cortisol sẽ giúp bạn kiểm soát stress, duy trì cân bằng hormon và cải thiện chất lượng cuộc sống hiệu quả.

Cortisol là gì?

Cortisol là một loại hormone do vỏ tuyến thượng thận sản xuất, đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cơ thể phản ứng với stress và điều hòa nhiều chức năng sinh lý. Đây là một loại glucocorticoid, giúp tăng đường huyết, phân giải mỡ, hỗ trợ chuyển hóa protein, đồng thời điều chỉnh huyết áp và nhịp tim.

Theo nghiên cứu Sleep and Circadian Regulation of Cortisol: A Short Review – (2021) cho thấy cortisol cũng kiểm soát hệ miễn dịch bằng cách giảm viêm và tham gia vào việc cân bằng năng lượng cũng như chu kỳ ngủ- thức. Trong cơ thể, phần lớn cortisol liên kết với protein vận chuyển, chỉ một phần nhỏ là cortisol tự do có tác dụng trực tiếp lên các tế bào.

Mức cortisol thay đổi theo nhịp sinh học: Cao nhất vào buổi sáng để bạn tỉnh táo, thấp nhất vào ban đêm để cơ thể thư giãn. Nhờ những vai trò quan trọng này, cortisol ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần và thể chất, đặc biệt khi mức hormone này bị thay đổi bất thường.

Tác động của cortisol lên não bộ

Nghiên cứu Serum cortisol is negatively related to hippocampal volume, brain structure, and memory performance in healthy aging and Alzheimer’s disease ( 2023) cho thấy: Khi cortisol trong cơ thể tăng cao kéo dài, nó có thể gây hại cho não bộ.

Hormone này làm tổn thương hippocampus, vùng chịu trách nhiệm ghi nhớ và học tập, khiến khả năng nhớ kém đi. Nó cũng ảnh hưởng đến vỏ não trước trán (prefrontal cortex), làm giảm khả năng ra quyết định, tập trung và kiểm soát cảm xúc.

Cortisol cao còn kích thích cơ thể sản sinh các chất gây viêm, ảnh hưởng tiêu cực đến tế bào thần kinh. Nó làm co rút nhánh kết nối giữa các neuron và giảm tính linh hoạt của não, khiến não khó thích nghi với thông tin mới. Stress kéo dài và mức cortisol cao còn tăng nguy cơ các rối loạn thần kinh như lo âu, trầm cảm và suy giảm nhận thức.

Nguyên nhân làm thay đổi mức cortisol

Có nhiều nguyên nhân khiến cortisol dao động hoặc cortisol tăng cao quá mức:

• Căng thẳng kéo dài: Stress tinh thần hoặc thể chất mãn tính kích hoạt trục HPA, làm cortisol tăng cao liên tục, ảnh hưởng tiêu cực đến trí nhớ và khả năng tập trung.
• Rối loạn giấc ngủ: Thiếu ngủ hoặc giấc ngủ không sâu làm rối loạn nhịp sinh học của cortisol, gây dao động nồng độ hormone theo ngày.
• Chế độ ăn và dinh dưỡng không hợp lý: Ăn quá nhiều đường, cafein hoặc thiếu các vi chất thiết yếu có thể làm tăng sản xuất cortisol, gây căng thẳng trao đổi chất.
• Bệnh lý tuyến thượng thận và trục HPA: Hội chứng Cushing, Addison hoặc các bệnh tự miễn ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất cortisol.
• Thuốc và chất kích thích: Sử dụng glucocorticoid, thuốc kháng viêm hoặc rượu bia kéo dài cũng gây cortisol tăng cao và mất cân bằng nội tiết.

Cortisol bị thay đổi do sự tương tác giữa stress, giấc ngủ, dinh dưỡng, bệnh lý và các tác nhân bên ngoài, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất và tinh thần. 

Cách cân bằng cortisol tự nhiên

Để điều chỉnh cortisol một cách an toàn và tự nhiên, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Thiết lập giấc ngủ chất lượng: Cố gắng ngủ đủ giờ, có lịch ngủ đều đặn và tạo môi trường ngủ yên tĩnh để nhịp cortisol được điều hòa.
• Quản lý stress: Thực hành thiền, yoga hoặc kỹ thuật thở sâu giúp giảm phản ứng căng thẳng – bằng chứng cho thấy thiền làm giảm cortisol.
• Bổ sung vi chất: Magnesium, vitamin C và các vitamin nhóm B đã được chứng minh giúp giảm mức cortisol khi sử dụng đều đặn. 
• Ăn uống lành mạnh: Ưu tiên thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, protein cân bằng – tránh thực phẩm chế biến cao.
• Tập thể dục vừa phải: các hoạt động aerobic nhẹ hoặc tập sức bền có thể giúp điều hòa sản xuất cortisol, nhưng nên tránh tập quá cực nếu đang trong giai đoạn stress nặng.

Dịch truyền vi chất Buffet Vitamins hỗ trợ cân bằng cortisol

Khi cortisol tăng cao do stress kéo dài hoặc mệt mỏi, cơ thể dễ gặp tình trạng rối loạn nội tiết, suy giảm miễn dịch và giảm năng lượng. Liệu pháp truyền tĩnh mạch Buffet Vitamins cung cấp một tổ hợp đa vi chất gồm các vitamin nhóm B, vitamin C, magie, kẽm và các chất điện giải thiết yếu, giúp cơ thể tái tạo tế bào, hỗ trợ chuyển hóa năng lượng và ổn định trục nội tiết – thần kinh – miễn dịch. 

Các vitamin nhóm B đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa glucose và tổng hợp neurotransmitter, từ đó gián tiếp điều hòa mức cortisol; vitamin C và magie giúp giảm stress oxy hóa và cải thiện phản ứng của hệ thần kinh trung ương. 

Liệu pháp này được thực hiện dưới sự giám sát y khoa, với các chỉ số nội tiết được theo dõi trước và sau khi truyền, đảm bảo mức cortisol trở về cân bằng, giảm nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe lâu dài.

Nhìn chung, cortisol rất quan trọng nhưng nếu duy trì ở mức cao quá lâu, nó dễ gây nhiều rắc rối cho sức khỏe, nhất là ảnh hưởng đến não và hệ nội tiết. Khi hiểu rõ cortisol là hormone gì, biết vì sao nó bị rối loạn và chủ động áp dụng các cách điều hòa tự nhiên sẽ giúp cơ thể giảm stress tốt hơn, ngủ sâu hơn, có thêm năng lượng và cảm thấy khỏe khoắn mỗi ngày.

Nguồn tham khảo:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538239/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37251803/
• https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/cortisol
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8813037/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37251803/