Neurogenesis là gì? Giải mã quá trình tạo mới tế bào não

Neurogenesis là gì? Đây là quá trình hình thành các tế bào thần kinh mới trong não người, đặc biệt diễn ra ở vùng hippocampus – trung tâm điều khiển trí nhớ và học tập. Quá trình này không chỉ giúp nâng cao khả năng ghi nhớ mà còn hỗ trợ não phục hồi sau tổn thương, đồng thời cải thiện tâm trạng và giảm nguy cơ suy giảm nhận thức theo tuổi tác.

Neurogenesis là gì?

Neurogenesis hay “sinh thần kinh”, là quá trình tạo ra các tế bào thần kinh mới (neuron) từ các tế bào gốc thần kinh hoặc tế bào tiền thân. Trong quá khứ, người ta chủ yếu tin rằng quá trình này chỉ xảy ra ở giai đoạn phát triển bào thai. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu hiện đại đã cho thấy neurogenesis có thể tiếp tục ở người trưởng thành, đặc biệt trong các vùng não như hồi hải mã (hippocampus).

Một phát hiện quan trọng là từ Peter Eriksson (nhà thần kinh học Thụy Điển) cùng các cộng sự vào năm 1998. Họ dùng Bromodeoxyuridine (BrdU) – một chất đánh dấu DNA của tế bào đang phân chia để kiểm tra mô não người và đã tìm ra các tế bào mới trong hồi hải mã người lớn.

Sau đó, vào năm 2013, nghiên cứu của Spalding và đồng nghiệp sử dụng kĩ thuật “định tuổi bằng cacbon-14” (carbon-14 dating) tận dụng lượng ^14C dư thừa trong khí quyển từ các vụ thử bom hạt nhân đã ước tính rằng mỗi ngày có khoảng 700 neuron mới được tạo ra trong hồi hải mã người trưởng thành.

Neurogenesis không phải là quá trình thừa, nó rất quan trọng cho các cơ chế dẻo của não. Những neuron mới được tạo ra có thể kết nối vào mạch thần kinh hiện có, giúp tăng khả năng học tập, ghi nhớ, và thích ứng với môi trường. 

Ngoài ra, trong các mô hình bệnh lý, người ta cho rằng giảm neurogenesis có thể liên quan đến các rối loạn như trầm cảm: Đây là giả thuyết “neurogenesis – trầm cảm” (neurogenesis hypothesis of depression).

Lợi ích của neurogenesis đối với sức khỏe

Lợi ích của neurogenesis rất đa dạng, liên quan đến cả chức năng nhận thức (trí nhớ, học tập) lẫn trạng thái cảm xúc (căng thẳng, trầm cảm), và khả năng thích ứng của não:

Cải thiện trí nhớ và khả năng học hỏi

Các neuron mới trong hồi hải mã đóng vai trò quan trọng trong việc ghi nhớ và học hỏi. Nghiên cứu mô hình mạng nơ-ron của Chua & Tan (2017) chỉ ra rằng, neurogenesis giúp duy trì số lượng neuron được kích hoạt hợp lý khi lưu trữ ký ức, từ đó tăng khả năng ghi nhớ lâu dài và truy xuất thông tin hiệu quả. 

Ngoài ra, các neuron mới còn hỗ trợ pattern separation, nghĩa là khả năng phân biệt các ký ức hoặc sự kiện rất giống nhau, giúp não bộ nhận biết rõ ràng các ngữ cảnh khác nhau. Khi thiếu neurogenesis, khả năng này giảm, dẫn đến khó học hỏi hoặc nhầm lẫn giữa các ký ức gần giống nhau.

Điều hòa cảm xúc và giảm stress

Neurogenesis cũng ảnh hưởng lớn đến trạng thái cảm xúc và khả năng chống stress. Các neuron mới giúp não bộ phân biệt ngữ cảnh căng thẳng, giảm nguy cơ “tổng quát hóa” stress sang những tình huống an toàn, từ đó tăng khả năng thích ứng.

Nghiên cứu của Surget & Belzung (2022) trên Molecular Psychiatry cho thấy những người (hoặc động vật mô hình) có neurogenesis tốt thường kháng stress hiệu quả hơn. Đồng thời, các nghiên cứu của Ronald Duman chỉ ra rằng thuốc chống trầm cảm kích thích neurogenesis thông qua tăng biểu hiện BDNF, giúp cải thiện hành vi giống trầm cảm và lo âu.

Tiềm năng tái tạo não

Neurogenesis còn có vai trò như một cơ chế “sửa chữa” và tái tạo não. Vì các neuron mới có thể tích hợp vào mạng lưới thần kinh hiện có, quá trình này giúp bù đắp tổn thương thần kinh sau chấn thương hoặc đột quỵ. Trong các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer, neurogenesis suy giảm, góp phần vào mất trí nhớ và giảm khả năng học hỏi. 

Mặc dù neurogenesis mang lại nhiều lợi ích nhưng quá trình này giảm theo tuổi tác và có thể bị ức chế bởi các bệnh lý thần kinh hoặc môi trường viêm. Nghiên cứu trên người rất khó khăn vì phải dựa vào các phương pháp tinh vi như đồng vị cacbon-14 hoặc mẫu não sau khi chết, dẫn đến nhiều tranh luận về quy mô và ý nghĩa chức năng. 

Cách thúc đẩy Neurogenesis tự nhiên

Neurogenesis có thể tăng cường một cách chủ động bằng cách:

Tập thể dục đều đặn

Hoạt động thể chất là một trong những cách hiệu quả nhất để kích thích sinh neuron mới. Nghiên cứu của van Praag và cộng sự (1999) cho thấy chuột được chạy bộ trên bánh xe sinh ra neuron mới gấp 2–3 lần so với chuột không vận động. 

Ở người, tập aerobic 3–5 lần mỗi tuần trong 12 tuần cũng làm tăng thể tích hippocampus và cải thiện trí nhớ (Erickson et al., 2011).

Chế độ ăn giàu dưỡng chất tốt cho não

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong neurogenesis. Các dưỡng chất như Omega-3 (DHA, EPA) giúp duy trì màng neuron và tăng sinh neuron mới. Nghiên cứu của Gómez-Pinilla (2008) chỉ ra rằng, DHA làm tăng BDNF, từ đó hỗ trợ trí nhớ và học tập. 

Ngoài ra, các polyphenol trong quả việt quất, trà xanh hay cacao có tác dụng chống oxy hóa và tăng cường sinh neuron mới. Thậm chí, việc giảm calo hợp lý (20–30%) mà vẫn đủ dinh dưỡng cũng được chứng minh kích thích neurogenesis và kéo dài tuổi thọ neuron trong các nghiên cứu trên động vật.

Ngủ đủ giấc

Giấc ngủ chất lượng cao là điều kiện cần thiết để neuron mới phát triển và tích hợp vào mạng lưới thần kinh. Trong giấc ngủ sâu, đặc biệt là giai đoạn REM, hippocampus củng cố ký ức và tạo môi trường thuận lợi cho các neuron mới. 

Học hỏi và thử thách trí não

Các hoạt động kích thích trí não giúp neuron mới hình thành và kết nối hiệu quả. Học ngôn ngữ mới, chơi nhạc cụ, giải câu đố hay học kỹ năng mới đều là những cách hiệu quả. Nghiên cứu của Kempermann và cộng sự (1997) trên chuột cho thấy, những con sống trong môi trường giàu kích thích tạo ra nhiều neuron mới hơn so với những con sống trong môi trường đơn điệu.

Tạo môi trường giàu kích thích và xã hội

Giao tiếp xã hội tích cực và môi trường giàu kích thích cũng giúp neuron mới phát triển. Tương tác xã hội làm giảm stress, tăng BDNF và tạo điều kiện cho neuron mới tích hợp vào mạng lưới thần kinh. Kết hợp với vận động thể chất và các hoạt động trí tuệ sẽ tối ưu hóa hiệu quả neurogenesis.

Dịch truyền vi chất Buffet Vitamins – Giải pháp hỗ trợ Neurogenesis hiệu quả

Dịch truyền vi chất Buffet Vitamins là một phương pháp bổ sung dinh dưỡng toàn diện, cung cấp các vitamin và khoáng chất thiết yếu giúp tối ưu hóa chức năng não bộ. Các thành phần trong dịch truyền này, như vitamin B complex, vitamin C, vitamin D, kẽm, magie và sắt, đóng vai trò quan trọng trong quá trình tạo mới tế bào thần kinh (neurogenesis) và duy trì sức khỏe thần kinh.

Các vitamin nhóm B, đặc biệt là B6, B9 (acid folic) và B12, có khả năng tăng cường tổng hợp chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin và acetylcholine, từ đó kích thích sự phát triển của tế bào thần kinh mới trong hippocampus – khu vực quan trọng đối với trí nhớ và học tập.

Ngoài ra, vitamin C và vitamin E trong Buffet Vitamins hoạt động như chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào thần kinh khỏi stress oxy hóa – một trong những nguyên nhân làm giảm neurogenesis theo tuổi tác. Magie cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tín hiệu thần kinh và tăng trưởng dendrite, góp phần cải thiện kết nối giữa các tế bào thần kinh.

Việc sử dụng Buffet Vitamins theo đường dịch truyền giúp cơ thể hấp thụ trực tiếp, nhanh chóng đưa dưỡng chất vào máu, tối ưu hóa hiệu quả hỗ trợ neurogenesis, đặc biệt ở những người có nhu cầu cao như người lớn tuổi, người phục hồi sau chấn thương não hoặc đang gặp stress kéo dài. 

Nhờ vậy, Buffet Vitamins không chỉ giúp tăng cường năng lượng, cải thiện trí nhớ mà còn góp phần duy trì sự linh hoạt và khỏe mạnh của não bộ theo thời gian.

Những lưu ý khi muốn tăng cường Neurogenesis

 Tăng cường Neurogenesis qua lối sống là cách hiệu quả để bảo vệ não bộ, nhưng cần thực hiện đúng cách để đạt hiệu quả lâu dài:

• Kiên nhẫn là chìa khóa: Neurogenesis diễn ra chậm, việc hình thành và tích hợp neuron mới cần thời gian. Những cải thiện về trí nhớ hay nhận thức xuất hiện khi bạn duy trì thói quen lành mạnh như tập thể dục đều đặn và ăn uống giàu Omega-3.
• Tránh yếu tố ức chế: Hạn chế stress kéo dài, thiếu ngủ, rượu bia, đường và chất béo bão hòa, vì chúng có thể phá hủy neuron mới trước khi chúng trưởng thành.
• Cẩn trọng với thuốc và thực phẩm bổ sung: Không tự ý dùng nootropics hay các sản phẩm chưa được chứng minh khoa học. Luôn ưu tiên giải pháp tự nhiên và tham khảo chuyên gia trước khi dùng bất kỳ sản phẩm hỗ trợ nào.

Hiểu được Neurogenesis là gì sẽ bạn nhận thức rõ hơn về khả năng phục hồi và phát triển của não bộ. Việc áp dụng các thói quen sống lành mạnh, chế độ dinh dưỡng hợp lý và luyện tập thể chất không chỉ hỗ trợ quá trình hình thành tế bào thần kinh mới mà còn nâng cao sức khỏe tinh thần và trí nhớ. 

Tài liệu tham khảo:

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29185071/ 
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23346419/ 
• https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/brb3.1444 
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10741468/#abstract1