Selenium có tác dụng gì với làn da và sức khỏe tổng thể?

Selenium tham gia trực tiếp vào hệ thống chống oxy hóa của cơ thể, giúp bảo vệ tế bào da trước tác hại của gốc tự do, đồng thời hỗ trợ miễn dịch, chức năng tuyến giáp và giảm nguy cơ nhiều bệnh mạn tính khi được bổ sung đúng cách. Theo dõi bài viết để biết Selenium có tác dụng gì mà ngày càng được nhắc đến trong các nghiên cứu về da liễu và sức khỏe?

Selenium là gì?

Selenium là một vi khoáng thiết yếu mà cơ thể chỉ cần với lượng rất nhỏ nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh học. Selenium tham gia cấu tạo nên hơn 25 loại selenoprotein, trong đó nổi bật nhất là enzyme Glutathione Peroxidase (GPx) – hàng rào chống oxy hóa quan trọng giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do.

Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (National Institutes of Health – NIH), selenium cần thiết cho hoạt động bình thường của tuyến giáp, hệ miễn dịch và các enzyme chống oxy hóa nội sinh, đặc biệt là glutathione peroxidase – enzyme đóng vai trò then chốt trong việc trung hòa gốc tự do.

Selenium không hoạt động đơn lẻ, khoáng chất này thường phối hợp với vitamin E, kẽm và các chất chống oxy hóa khác để duy trì sự ổn định của màng tế bào và DNA, từ đó làm chậm quá trình lão hóa sinh học.

Selenium có tác dụng gì?

Về mặt sinh học, selenium là thành phần bắt buộc của enzyme glutathione peroxidase, một enzyme then chốt giúp chuyển hóa hydrogen peroxide và các gốc tự do độc hại thành những chất ít nguy hiểm hơn. Nhờ đó, selenium góp phần hạn chế tổn thương tế bào và DNA. Nghiên cứu của Rayman MP, công bố trên The Lancet năm 2000, đã khẳng định selenium là vi chất thiết yếu để duy trì hệ thống chống oxy hóa nội sinh và hỗ trợ làm chậm quá trình lão hóa.

Tác dụng của selenium đối với sức khỏe toàn thân

Ở cấp độ cơ thể, tác dụng của selenium được ghi nhận thông qua nhiều lợi ích sinh lý quan trọng:

• Hỗ trợ hệ miễn dịch bằng cách điều hòa phản ứng viêm và hoạt động của các tế bào miễn dịch.
• Bảo vệ chức năng tuyến giáp, do selenium tham gia trực tiếp vào quá trình chuyển hóa hormone giáp.
• Giảm stress oxy hóa toàn thân, yếu tố nền của nhiều bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa và suy giảm miễn dịch.

Những tác động này không chỉ có ý nghĩa với sức khỏe tổng thể mà còn liên quan chặt chẽ đến làn da – cơ quan chịu ảnh hưởng trực tiếp từ stress oxy hóa và viêm.

Selenium có tác dụng gì trong việc bảo vệ da trước tia UV và ô nhiễm?

Da thường xuyên tiếp xúc với tia cực tím và các yếu tố ô nhiễm môi trường, đây là hai nguồn tạo gốc tự do mạnh mẽ. Selenium giúp tăng cường khả năng tự bảo vệ của da thông qua việc hỗ trợ hoạt động của hệ enzyme chống oxy hóa.

Nghiên cứu của McKenzie và cộng sự, đăng trên Journal of Investigative Dermatology năm 1998, cho thấy nồng độ selenium huyết thanh thấp có liên quan đến việc da nhạy cảm hơn với tác hại của tia UV. Thiếu selenium làm suy giảm hoạt động enzyme chống oxy hóa, từ đó làm gia tăng phản ứng viêm, ban đỏ và mức độ tổn thương DNA ở tế bào sừng sau khi phơi nhiễm ánh nắng.

Cơ chế bảo vệ da của selenium trong trường hợp này chủ yếu liên quan đến việc hạn chế tích tụ gốc tự do, hỗ trợ sửa chữa DNA và giảm phản ứng viêm cấp tính do tia UV gây ra.

Tác dụng của selenium trong việc làm chậm lão hóa da từ cấp độ tế bào

Lão hóa da không chỉ biểu hiện qua nếp nhăn hay da chảy xệ, mà còn phản ánh những biến đổi sâu ở cấp độ tế bào, bao gồm suy giảm chức năng chuyển hóa và stress oxy hóa kéo dài. Trong bối cảnh đó, selenium được xem là vi chất quan trọng giúp bảo vệ tế bào da thông qua hệ thống chống oxy hóa nội sinh.

Theo tổng quan của Pillai S. và cộng sự, công bố trên Journal of Cosmetic Dermatology năm 2005, selenium khi được phối hợp với các chất chống oxy hóa khác có khả năng hỗ trợ duy trì tính toàn vẹn của cấu trúc nền da. Cơ chế này góp phần bảo tồn collagen và elastin – hai thành phần quyết định độ đàn hồi và săn chắc của da – đồng thời hỗ trợ duy trì chức năng hàng rào bảo vệ da.

Những dữ liệu này cho thấy tác dụng của selenium trong chống lão hóa da mang tính hỗ trợ sinh học, hiệu quả nhất khi được tích hợp trong các chiến lược chống oxy hóa toàn diện.

Selenium có tác dụng gì trong hỗ trợ kiểm soát viêm da và mụn?

Viêm mạn tính mức độ thấp là nền tảng của nhiều vấn đề da liễu như mụn viêm, da nhạy cảm và viêm da tiết bã. Selenium có khả năng điều hòa miễn dịch và giảm phản ứng viêm thông qua việc tác động lên các cytokine tiền viêm và hệ enzyme chống oxy hóa.

Nghiên cứu của Al-Saleh I. và cộng sự, đăng trên Biological Trace Element Research năm 2013, cho thấy nồng độ selenium ở người bị mụn viêm thấp hơn đáng kể so với nhóm da khỏe mạnh. Thiếu selenium có thể làm suy giảm khả năng chống oxy hóa, từ đó làm tăng stress oxy hóa và phản ứng viêm – hai yếu tố then chốt trong sinh bệnh học của mụn trứng cá.

Kết quả này cho thấy selenium có thể đóng vai trò hỗ trợ kiểm soát viêm và bảo vệ da, nhưng không nên được hiểu như một hoạt chất điều trị mụn trực tiếp.

Selenium có ở đâu? Nguồn thực phẩm và dạng bổ sung

Selenium là vi chất thiết yếu nhưng cơ thể không tự tổng hợp được, do đó cần được cung cấp thông qua thực phẩm hằng ngày hoặc các dạng bổ sung phù hợp. Hàm lượng selenium trong thực phẩm có thể thay đổi đáng kể, phụ thuộc vào thổ nhưỡng, nguồn gốc và cách chế biến.

Nguồn selenium tự nhiên từ thực phẩm

Thực phẩm là nguồn cung cấp selenium an toàn và bền vững nhất cho cơ thể. Selenium trong thực phẩm thường tồn tại ở dạng hữu cơ, có khả năng hấp thu tốt và ít nguy cơ dư thừa khi sử dụng hợp lý.

Một số nhóm thực phẩm giàu selenium có thể kể đến:

• Hải sản: Cá ngừ, cá mòi, cá hồi, tôm và hàu là những nguồn selenium dồi dào, đồng thời cung cấp thêm protein và omega-3.
• Thịt và nội tạng động vật: Thịt bò, thịt gà, gan và trứng chứa lượng selenium tương đối ổn định, dễ hấp thu.
• Ngũ cốc nguyên hạt và hạt: Gạo lứt, yến mạch, hạt hướng dương, hạt chia có hàm lượng selenium vừa phải, phù hợp với chế độ ăn cân bằng.
• Hạt Brazil: Được xem là thực phẩm giàu selenium nhất, chỉ cần một lượng nhỏ đã có thể đáp ứng nhu cầu hằng ngày.
  

Việc đa dạng hóa thực phẩm giúp cơ thể nhận selenium một cách tự nhiên, đồng thời hạn chế nguy cơ thiếu hụt kéo dài.

Các dạng bổ sung selenium phổ biến hiện nay

Trong trường hợp chế độ ăn không đáp ứng đủ nhu cầu, selenium có thể được bổ sung dưới dạng thực phẩm chức năng. Hiện nay, selenium thường tồn tại dưới hai nhóm chính:

• Selenium vô cơ (như sodium selenite, sodium selenate): Giá thành thấp, hấp thu nhanh nhưng khả năng tích lũy sinh học không cao.
• Selenium hữu cơ (như selenomethionine, selenium yeast): Có sinh khả dụng tốt hơn, dễ tích hợp vào protein cơ thể và thường được sử dụng trong các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe dài hạn.

Selenium hữu cơ có xu hướng ổn định và phù hợp hơn khi sử dụng lâu dài, đặc biệt trong các chiến lược chống oxy hóa và hỗ trợ sức khỏe da.

Tác dụng phụ và lưu ý khi bổ sung selenium

 Mặc dù selenium là vi chất thiết yếu, việc bổ sung quá mức hoặc không đúng cách có thể gây ra những tác dụng phụ. Các biểu hiện bao gồm:

• Rụng tóc, móng tay móng chân giòn và đổi màu;
• Rối loạn tiêu hóa: Buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng;
• Mệt mỏi, khó chịu, đau cơ;
• Trong các trường hợp nặng, có thể gây rối loạn hệ thần kinh hoặc tổn thương gan.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị liều tối đa an toàn cho người trưởng thành là khoảng 400 µg/ngày. Việc vượt quá giới hạn này lâu dài có thể gây hại nhiều hơn lợi.

Một số lưu ý dưới đây giúp bổ sung selenium hiệu quả và an toàn:

• Ưu tiên nguồn thực phẩm tự nhiên: Thực phẩm giàu selenium như hải sản, thịt, trứng và hạt Brazil cung cấp vi chất này ở mức an toàn, đồng thời chứa các chất dinh dưỡng bổ trợ khác.
• Chọn dạng bổ sung phù hợp: Selenium hữu cơ (selenium yeast, selenomethionine) thường an toàn và sinh khả dụng tốt hơn so với selenium vô cơ (sodium selenite, sodium selenate).
• Điều chỉnh liều theo nhu cầu cá nhân: Liều bổ sung cần dựa trên độ tuổi, giới tính, tình trạng sức khỏe và chế độ ăn. Trẻ em, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh lý mạn tính nên tham khảo bác sĩ trước khi dùng.
• Tránh kết hợp với quá nhiều thực phẩm chức năng cùng lúc: Một số sản phẩm bổ sung đa khoáng chất cũng chứa selenium. Dùng đồng thời nhiều nguồn có thể vượt quá liều khuyến nghị.
• Theo dõi cơ thể khi bổ sung lâu dài: Nếu bổ sung selenium trong thời gian dài, nên kiểm tra nồng độ selenium huyết thanh định kỳ để đảm bảo liều dùng hợp lý, tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Selenium là một vi chất quan trọng mà cơ thể không thể thiếu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tổng thể và làn da. Việc bổ sung Selenium đúng cách, từ thực phẩm tự nhiên hoặc dưới dạng bổ sung, sẽ giúp cơ thể duy trì sự khỏe mạnh lâu dài và phòng ngừa nhiều vấn đề sức khỏe. Vì vậy, hiểu rõ “Selenium có tác dụng gì?” sẽ giúp bạn lựa chọn chế độ dinh dưỡng thông minh và cân bằng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

• Selenium – Health Professional Fact Sheet
• Assessment of requirements for selenium and adequacy of selenium status: a review | European Journal of Clinical Nutrition
• The importance of selenium to human health – PubMed
• 8 Rich Skin Benefits of Selenium – Spa Industry Association
• The Science of Selenium in Skin Care & Where to Find It – Skin Type Solutions
• Selenium: an essential element for immune function – PubMed