Lợi ích của liệu pháp Ketamine đường tĩnh mạch (IV): Giảm nhanh các vấn đề sức khỏe tâm thần và cơn đau

Tại Mỹ, một lựa chọn đang ngày càng được chú ý giúp giảm nhanh các vấn đề sức khoẻ tâm thần và cơn đau là liệu pháp Ketamine đường Tĩnh mạch (Ketamine IV therapy). Đây là một phương pháp điều trị y tế có thể mang lại sự giảm nhẹ nhanh chóng khi các cách tiếp cận khác thất bại. 

Bài viết này sẽ khám phá liệu pháp Ketamine IV là gì, những lợi ích của nó, những điều cần biết khi điều trị, và liệu nó có phù hợp với bạn hay không.

Những điểm chính

• Liệu pháp Ketamine IV có thể mang lại sự giảm nhẹ đáng kể và nhanh chóng cho trầm cảm kháng trị (treatment-resistant depression), ý định tự tử, và một số tình trạng đau mạn tính khi các lựa chọn khác không thành công.
• Tác dụng thường bắt đầu trong vòng vài giờ và có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, tùy thuộc vào tình trạng bệnh và liều lượng.
• Việc điều trị được thực hiện tại các cơ sở phù hợp và có sự giám sát y tế; các tác dụng phụ thường nhẹ, có thể bao gồm cảm giác tách rời/phân ly (dissociation), buồn nôn, và chóng mặt.
• Ketamine IV đầy hứa hẹn nhưng không phải là phương pháp chữa khỏi hoàn toàn; thường cần lặp lại các buổi điều trị và các liệu pháp bổ trợ.
• Việc sàng lọc bệnh nhân và đảm bảo an toàn là điều cần thiết; không phải ai cũng là phù hợp để sử dụng liệu pháp này.

Liệu pháp Ketamine IV là gì?

Ketamine là một thuốc gây mê phân ly (dissociative anesthetic) được FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) chấp thuận để gây mê và giảm đau trong phẫu thuật. Trong liệu pháp Ketamine IV, liều lượng thấp hơn nhiều (subanesthetic doses – liều dưới ngưỡng gây mê) được truyền trực tiếp vào máu để điều chỉnh các thụ thể thần kinh nhất định trong não (đặc biệt là thụ thể NMDA – N-methyl-D-aspartate receptors) và kích hoạt các hiệu ứng xuôi dòng. Từ đó có thể giúp giảm trầm cảm, giảm đau, và nhiều tác dụng khác.

Thông qua đường truyền tĩnh mạch (IV), các thức bổ sung này sẽ bỏ qua các đường hấp thụ chậm hơn (như thuốc uống) và cho phép thuốc tiếp cận hệ thống thần kinh trung ương một cách nhanh chóng.

Khi các phương pháp điều trị truyền thống cho bệnh trầm cảm (depression), đau mạn tính (chronic pain), rối loạn căng thẳng hậu chấn thương (PTSD – Post-Traumatic Stress Disorder) hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần khác không mang lại hiệu quả, nhiều người tìm kiếm Liệu pháp Ketamine như một giải pháp thay thế nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Tác dụng của Ketamine IV kéo dài bao lâu?

Nghiên cứu đăng trên Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ (Pubmed) cho thấy một lần truyền Ketamine IV có thể giảm các triệu chứng trầm cảm trong vòng một ngày, với tác dụng kéo dài trung bình từ ba đến bảy ngày đối với rối loạn trầm cảm nặng (MDD – major depressive disorder) hoặc trầm cảm kháng trị (TRD – treatment-resistant depression).

“Ketamine treatment for depression: a review” là nghiên cứu lâm sàng về hiệu quả nhanh chóng của ketamine đường tĩnh mạch (IV) và esketamine dạng xịt mũi trong điều trị Rối loạn trầm cảm nặng (MDD) và Trầm cảm kháng trị (TRD). Kết quả cho thấy liều ketamine dưới ngưỡng gây mê có thể cải thiện triệu chứng trầm cảm trong vòng một ngày, với tác dụng kéo dài từ ba đến bảy ngày. Bài viết kết luận rằng, bên cạnh việc cung cấp một lựa chọn điều trị đầy hứa hẹn, việc nghiên cứu ketamine còn có tiềm năng lớn trong việc chuyển đổi sự hiểu biết về cơ chế sinh học của các rối loạn tâm trạng.

Các ghi nhận tại Trung tâm Phục hồi Cơn đau của Cleveland Clinic – Hệ thống y tế nổi tiếng tại Hoa Kỳ cũng cho thấy hiệu quả của việc truyền Ketamine đối với đau mạn tính. Việc truyền nhiều lần trong vài ngày thường mang lại sự giảm đau duy trì hơn; đôi khi tác dụng có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, tùy thuộc vào loại tình trạng, mức độ nghiêm trọng và các phương pháp điều trị.

Đọc thêm: Hiệu quả giảm đau của Ketamine kéo dài bao lâu?

Cách Ketamine tác động lên não và cơ thể

Ketamine hoạt động như một chất đối kháng không cạnh tranh của thụ thể NMDA. Việc ngăn chặn các thụ thể NMDA giúp giảm sự truyền dẫn glutamate hưng phấn, yếu tố có liên quan đến việc mẫn cảm với cơn đau và các rối loạn tâm trạng.

Nó cũng dường như làm tăng tính dẻo dai khớp thần kinh và thúc đẩy sự phát triển của yếu tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não (BDNF – brain-derived neurotrophic factor), một yếu tố hỗ trợ sức khỏe và khả năng kết nối của các tế bào thần kinh.

Đối với cơn đau, Ketamine giúp phá vỡ hiện tượng “tăng cảm” (“wind-up” phenomena – hiện tượng khi các kích thích đau lặp lại hoặc mạn tính gây ra các phản ứng đau khuếch đại) và điều chỉnh sự mẫn cảm trung ương. Trong các tình trạng như hội chứng đau khu vực phức tạp (CRPS – complex regional pain syndrome), nó có thể ngăn chặn sự tín hiệu thần kinh quá mức thông qua các con đường NMDA.

Lợi ích sức khỏe tâm thần của liệu pháp Ketamine IV

• Trầm cảm kháng trị (TRD): Những bệnh nhân đã thất bại với nhiều loại thuốc chống trầm cảm thường cho thấy phản ứng nhanh với việc truyền Ketamine. Được công bố trên ResearchGate, Dr. J. F. Canales và cộng sự thực hiện nghiên cứu và ghi nhận hiệu quả truyền Kitamine đường tĩnh mạch trên 74 bệnh nhân mắc Trầm cảm kháng trị (TRD). Bệnh nhân tham gia được nhận ba lần truyền ketamine (racemic ketamine) trong vòng 11 ngày. Kết quả cho thấy khoảng 52% những người tham gia bị trầm cảm nặng đã đạt được sự thuyên giảm.
• Ý định tự tử: Một số nghiên cứu báo cáo sự sụt giảm nhanh chóng các ý nghĩ tự tử sau khi truyền Ketamine IV, thường là trong vòng vài giờ đến một ngày. 
• PTSD, trầm cảm lưỡng cực (bipolar depression), các rối loạn tâm trạng khác: Bằng chứng đang dần xuất hiện về hiệu quả trong PTSD và trầm cảm lưỡng cực. Bệnh viện Mount Sinai đã báo cáo rằng việc truyền Ketamine lặp lại giúp giảm mức độ nghiêm trọng của triệu chứng ở PTSD mạn tính, với sự cải thiện được thấy sớm nhất là 24 giờ sau khi truyền.

Lợi ích về thể chất của liệu pháp Ketamine IV

• Giảm đau mạn tính: Kitamine đường tĩnh mạch đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ trong các cơ sở điều trị đau mạn tính. Trung tâm Phục hồi Cơn đau của Cleveland Clinic cung cấp các mũi truyền Ketamine liều dưới ngưỡng gây mê giúp ích cho các trường hợp gặp cơn đau mạn tính dữ dội và không ngừng.
• Hội chứng đau khu vực phức tạp (CRPS): Đối với một số bệnh nhân CRPS, việc truyền Ketamine giúp giảm đau, quá mẫn cảm và cải thiện chức năng. Cleveland Clinic báo cáo việc sử dụng Ketamine IV trong các cơ sở ngoại trú cho CRPS như một trong những con đường điều trị khi các phương pháp khác thất bại.
• Phục hồi chức năng (Functional restoration): Ngoài việc giảm đau, Ketamine có thể giúp bệnh nhân tái tham gia về mặt thể chất với vật lý trị liệu, các hoạt động hàng ngày, vận động, vì nó giúp giảm cường độ và sự can thiệp của cơn đau.

Những điều cần biết về liệu trình Ketamine IV nhằm kiểm soát cơn đau

• Đánh giá trước điều trị (Pre-treatment evaluation): Sàng lọc tiền sử bệnh lý, tiền sử tâm thần, kiểm tra các vấn đề về tim/gan/thận, mang thai, lạm dụng chất kích thích, v.v. Cũng như thảo luận về các mục tiêu và tác dụng phụ.
• Thời gian truyền: Thông thường khoảng 40–60 phút cho một lần truyền Ketamine IV theo phác đồ điều trị trầm cảm.
• Các tác dụng phân ly nhẹ có thể xảy ra: Bạn có thể cảm thấy lơ lửng, tách rời (detached), hoặc nhận thức bị thay đổi (altered perception) trong quá trình truyền. Những cảm giác này thường giảm dần ngay sau đó.
• Giám sát y tế: Cần thực hiện giám sát y tế trong suốt thời gian truyền. Các dấu hiệu sinh tồn phải được theo dõi để đảm bảo an toàn và xử lý kịp thời mọi tác dụng phụ.
• Thường khuyến nghị nhiều buổi điều trị: Một liệu trình ban đầu (2-6 lần truyền trong vài tuần) là phổ biến đối với việc điều trị trầm cảm hoặc với nhứng người có ý định tự tử. Đối với các trường hợp đau mạn tính, truyền hàng ngày trong vài ngày có thể được khuyến nghị theo các phác đồ được cá nhân hoá sau khi thăm khám cùng các chuyên gia y tế.

Liệu pháp Ketamine IV có an toàn không?

• Được hỗ trợ bởi nghiên cứu và việc sử dụng lâm sàng ngày càng tăng: Có nhiều thử nghiệm đối chứng và dữ liệu lâm sàng thực tế đã ghi nhận tính an toàn của liệu pháp này. Tuy nhiên các thử nghiệm đều được thực hiện trong môi trường có giám sát y tế.
• Tác dụng phụ: Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm buồn nôn, chóng mặt, các triệu chứng phân ly nhẹ hoặc nhận thức thoáng qua. Sự tăng huyết áp và nhịp tim có thể xảy ra nhưng thường nằm trong ngưỡng an toàn.
• Nguy cơ nghiện: Trong môi trường y tế, liều thấp, có giám sát, Ketamine chưa cho thấy bằng chứng mạnh mẽ về nguy cơ nghiện hoặc phụ thuộc vào thuốc. Tuy nhiên, nguy cơ vẫn tồn tại đặc biệt với việc lạm dụng hoặc sử dụng thường xuyên không có giám sát.
• Chỉ được thực hiện bởi các chuyên gia có bằng cấp và trong các cơ sở phù hợp để tối đa hóa sự an toàn.

Liệu pháp Ketamine IV có phù hợp với bạn không?

Bạn có thể là người phù hợp để được chỉ định sử dụng liệu pháp này khi:

• Các phương pháp điều trị khác (thuốc chống trầm cảm uống, tâm lý trị liệu, thuốc giảm đau, vật lý trị liệu, phẫu thuật nếu có) chưa có tác dụng.
• Bạn cần giảm nhẹ nhanh chóng, ví dụ như trong trường hợp trầm cảm nặng, ý nghĩ tự tử, hoặc đau dai dẳng.
• Bạn đang được chăm sóc bởi một chuyên gia tâm thần hoặc chuyên gia đau.
• Bạn không có chống chỉ định nghiêm trọng (ví dụ: tăng huyết áp không kiểm soát, một số bệnh tim mạch, rối loạn tâm thần – psychosis, rối loạn chức năng cơ quan cụ thể).

Việc tham vấn với nhà cung cấp dịch vụ y tế là điều cần thiết để đánh giá rủi ro so với lợi ích trong trường hợp cụ thể của bạn trước khi quyết định sử dụng hoặc không. Lưu ý rằng việc chỉ định luôn phải từ bác sĩ. Việc thực hiện dịch vụ cần dưới sự giám sát y tế tại các cơ sở phù hợp để đảm bảo an toàn.

Tóm tắt

Liệu pháp Kitamine đường tĩnh mạch (IV Therapy) mang lại sự giảm nhẹ nhanh chóng cho cả sức khỏe tâm thần và cơn đau khi các phương pháp điều trị tiêu chuẩn có thể chậm, không đầy đủ hoặc không hiệu quả. Với tác dụng đôi khi rõ rệt trong vòng vài giờ và sự cải thiện tiếp diễn trong nhiều tuần, Ketamine IV đang hỗ trợ giải quyết các vấn đề trầm cảm, ý định tự tử, PTSD, đau mạn tính (bao gồm CRPS), và nhiều vấn đề khác.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng đây không phải là giải pháp phù hợp cho tất cả mọi người. Ketamine IV đi kèm với rủi ro, đòi hỏi sự thực hiện của chuyên gia, và thường hoạt động hiệu quả nhất khi kết hợp với các phương pháp điều trị khác. Nếu bạn đang tìm hiểu về Ketamine IV, hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế uy tín để có được thông tin chính xác.

Dịch từ: https://driphydration.com/