BS Vân Drip Hydration tư vấn: Khám nội tiết gồm những gì?

Khám nội tiết gồm những gì – đây là câu hỏi phổ biến của nhiều người khi đối mặt với các triệu chứng bất thường liên quan đến hormone như mệt mỏi kéo dài, rối loạn kinh nguyệt, tăng cân không rõ nguyên nhân hay khó kiểm soát đường huyết.

Trong nội dung tư vấn sau đây, Thạc sĩ – Bác sĩ Đào Thị Mỹ Vân – Giám đốc chuyên môn phòng khám Drip Hydration Việt Nam sẽ phân tích toàn diện quy trình khám nội tiết, lý do cần khám và các bước cần chuẩn bị.

1. Khám nội tiết tố là gì?

Khám nội tiết là một quy trình chẩn đoán chuyên sâu nhằm đánh giá hoạt động của các tuyến nội tiết như tuyến giáp, tuyến yên, tuyến thượng thận, tụy và buồng trứng hoặc tinh hoàn. Những tuyến này sản xuất hormone – các chất điều hòa quan trọng trong quá trình trao đổi chất, tăng trưởng, sinh sản và cảm xúc.

Khám nội tiết thường được chỉ định khi có dấu hiệu rối loạn hormone, giúp phát hiện sớm các bệnh như cường giáp, suy giáp, tiểu đường, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), vô sinh, mãn kinh sớm hoặc các rối loạn tăng trưởng ở trẻ em.

2. Khám nội tiết là khám như thế nào?

Khám nội tiết không chỉ đơn thuần là lấy máu kiểm tra hormone. Đây là một quy trình đa bước, kết hợp giữa khám lâm sàng, xét nghiệm cận lâm sàng và đánh giá chức năng của nhiều cơ quan:

2.1. Khai thác bệnh sử và thăm khám lâm sàng

• Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về các triệu chứng: tăng/giảm cân bất thường, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn, khó thụ thai…
• Tiền sử gia đình liên quan đến bệnh lý nội tiết như tiểu đường, tuyến giáp, hội chứng chuyển hóa.
• Khám lâm sàng: đo chỉ số BMI, huyết áp, kiểm tra tuyến giáp (sờ, ấn), tình trạng mọc lông bất thường, da dẻ, vòng bụng.

2.2. Xét nghiệm nội tiết – bước cốt lõi trong khám

Tùy theo biểu hiện, giới tính và mục đích khám, các xét nghiệm có thể bao gồm:

• Tuyến giáp: TSH, FT3, FT4 (chẩn đoán suy/cường giáp)
• Tuyến yên và vùng dưới đồi: Prolactin, LH, FSH
• Tuyến thượng thận: Cortisol, ACTH, DHEA-S
• Tuyến tụy: Glucose máu, Insulin, HbA1c (chẩn đoán tiểu đường)
• Nội tiết sinh sản: ở nữ là Estrogen (E2), Progesterone, Testosterone, AMH (dự trữ buồng trứng) còn ở nam là Testosterone, FSH, LH

2.3. Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm tuyến giáp: phát hiện bướu, nhân tuyến giáp.
• Siêu âm ổ bụng và cơ quan sinh sản: đánh giá buồng trứng đa nang, u xơ tử cung.
• MRI hoặc CT scan tuyến yên/thượng thận (nếu có chỉ định bất thường nghiêm trọng).

3. Khám nội tiết nữ là khám những gì?

Ở phụ nữ, nội tiết đóng vai trò then chốt trong chu kỳ kinh nguyệt, sinh sản, làn da và cảm xúc. 

Khám nội tiết nữ thường được thực hiện trong các trường hợp:

• Kinh nguyệt không đều, mất kinh, rong kinh
• Nghi ngờ hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
• Vô sinh hoặc khó thụ thai sau 6–12 tháng cố gắng
• Mụn trứng cá dai dẳng, rụng tóc từng mảng
• Tăng cân, béo bụng, tăng lông mặt, giọng trầm
• Có dấu hiệu tiền mãn kinh, mãn kinh sớm (dưới 40 tuổi)
• Trầm cảm, mất ngủ, giảm ham muốn tình dục

Khám nội tiết nữ là khám như thế nào?

Khai thác triệu chứng và tiền sử

• Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về: chu kỳ kinh (dài ngắn, đều/không đều), tình trạng sinh sản, tình dục, các triệu chứng trên da – tóc – cân nặng.
• Đánh giá tiền sử gia đình liên quan đến mãn kinh sớm, tiểu đường, rối loạn tuyến giáp.
• Khám lâm sàng: kiểm tra chỉ số BMI, mỡ bụng, lông tóc, tình trạng vú, tuyến giáp

Xét nghiệm nội tiết nữ

Tùy vào giai đoạn tuổi sinh sản hay mãn kinh, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm phù hợp:

• FSH (Follicle Stimulating Hormone): đánh giá chức năng buồng trứng, thường tăng cao trong mãn kinh.
• LH (Luteinizing Hormone): liên quan đến rụng trứng; tăng cao bất thường có thể gặp trong PCOS.
• Estradiol (E2): dạng chính của estrogen; giảm trong suy buồng trứng sớm, tăng trong rối loạn estrogen.
• Progesterone: kiểm tra rụng trứng và giai đoạn hoàng thể.
• AMH (Anti-Mullerian Hormone): phản ánh dự trữ buồng trứng – rất quan trọng trong đánh giá khả năng sinh sản.
• Testosterone (toàn phần và tự do): nếu nghi ngờ PCOS hoặc tăng androgen.
• Prolactin: cao bất thường gây mất kinh, vô sinh, tiết sữa không liên quan mang thai.
• TSH, FT4: loại trừ rối loạn tuyến giáp, vì có thể gây rối loạn kinh nguyệt hoặc vô sinh.

Theo American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), những xét nghiệm này cần được thực hiện vào các thời điểm cụ thể trong chu kỳ kinh (thường là ngày 2–5 đối với LH, FSH, E2; sau rụng trứng với Progesterone).

Chẩn đoán hình ảnh hỗ trợ/ xét nghiệm bổ sung nếu cần

• Siêu âm đầu dò qua đường âm đạo (hoặc siêu âm bụng nếu chưa quan hệ tình dục): để đánh giá số lượng nang noãn, hình thái buồng trứng (PCOS, u nang buồng trứng) và phát hiện các bất thường tử cung (u xơ, polyp)
• Xét nghiệm Insulin máu và đường huyết: nếu nghi ngờ hội chứng chuyển hóa (liên quan PCOS)
• Xét nghiệm Lipid máu, chỉ số viêm (hs-CRP): đánh giá nguy cơ tim mạch ở phụ nữ mãn kinh.

4. Khám nội tiết nam là khám những gì?

Ở nam giới, hệ nội tiết đóng vai trò thiết yếu trong việc điều hòa testosterone – hormone chịu trách nhiệm chính cho các đặc điểm sinh dục nam, chức năng sinh lý, cơ bắp, mật độ xương và tâm trạng. Rối loạn nội tiết ở nam thường xuất hiện âm thầm nhưng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe toàn thân và khả năng sinh sản nếu không được phát hiện kịp thời.

4.1. Khi nào nam giới nên đi khám nội tiết?

• Giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương
• Mệt mỏi mạn tính, giảm khối lượng cơ, tăng mỡ bụng
• Rụng tóc, trầm cảm, thiếu động lực
• Hiếm muộn không rõ nguyên nhân
• Vú to bất thường (gynecomastia), loãng xương sớm

4.2. Khám nội tiết nam bao gồm những gì?

Khai thác triệu chứng và tiền sử

• Hỏi chi tiết về sinh hoạt tình dục, khả năng sinh sản, thói quen ăn uống, giấc ngủ và các triệu chứng liên quan đến testosterone thấp.
• Khám lâm sàng: kiểm tra râu tóc, da, vú, tinh hoàn, khối cơ, chỉ số BMI, huyết áp.

Xét nghiệm nội tiết nam

Các chỉ số thường được kiểm tra gồm:

• Testosterone toàn phần và tự do (Total & Free Testosterone): đánh giá hormone sinh dục nam.
• FSH và LH: đánh giá chức năng tuyến yên – tuyến điều khiển tinh hoàn sản xuất testosterone và tinh trùng.
• Prolactin: nếu tăng cao có thể ức chế sản xuất testosterone.
• Estradiol (E2): kiểm tra sự mất cân bằng estrogen–testosterone, đặc biệt khi có dấu hiệu nữ hóa.
• SHBG (Sex Hormone-Binding Globulin): chất gắn testosterone trong máu, ảnh hưởng đến mức testosterone tự do.
• TSH, FT4: để loại trừ rối loạn tuyến giáp ảnh hưởng nội tiết toàn thân.

Các xét nghiệm bổ sung khác

• Tinh dịch đồ: đánh giá chất lượng tinh trùng trong các trường hợp vô sinh nam.
• Đường huyết và mỡ máu: vì testosterone thấp có liên quan đến hội chứng chuyển hóa.
• DEXA Scan hoặc đo mật độ xương: nếu nghi ngờ loãng xương sớm do thiếu hormone.

5. Vì sao cần khám nội tiết định kỳ?

Rối loạn nội tiết không phải lúc nào cũng có biểu hiện rõ rệt. Việc khám định kỳ giúp:

• Phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn trước khi chuyển nặng
• Ngăn ngừa biến chứng: tiểu đường, tim mạch, loãng xương, vô sinh
• Theo dõi đáp ứng điều trị: nếu đang dùng hormone thay thế, thuốc tuyến giáp hoặc điều trị hiếm muộn
• Tư vấn điều chỉnh lối sống phù hợp: chế độ ăn, tập luyện, giảm stress

6. Cần chuẩn bị gì khi đi khám nội tiết?

Trước khi khám:

• Nhịn ăn ít nhất 8 tiếng nếu làm xét nghiệm đường huyết, insulin
• Không dùng thuốc/hormone nội tiết trong vòng 12–24h (nếu không có chỉ định khác từ bác sĩ)
• Ghi lại các triệu chứng gần đây, chu kỳ kinh (với nữ), tên thuốc đang dùng

Trong quá trình khám:

• Trung thực chia sẻ triệu chứng, tiền sử bệnh
• Hợp tác khi bác sĩ yêu cầu kiểm tra thể chất hoặc làm siêu âm